- 2023-2024 adli yılında 366’sı gazeteci, toplamda 1.856 kişi yargılandı
- Halen 21 gazeteci cezaevinde bulunuyor
- Devlet görevlilerinin taraf olduğu 107 davada toplam 230 kişi yargılandı.
- Duruşmaların yüzde 68,4’ünde adil yargılama ihlalleri tespit edildi.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA), 2023-2024 adli yılı boyunca izlediği ifade ve basın özgürlüğü davalarını ele aldığı 2024 Adalet Gözlem Programı Raporu’nu açıkladı. Türkiye’de yürütülen en kapsamlı dava izleme programı çerçevesinde hazırlanan rapor, ifade özgürlüğü ihlallerinin boyutunu ve yargılama süreçlerindeki adil yargılama ihlallerini ortaya koyuyor.
İfade özgürlüğü davalarının anatomisi
Rapora göre, 1 Eylül 2023 ile 20 Temmuz 2024 arasında MLSA’nın gözlemlediği 281 davada toplamda toplam 1.856 kişi yargılandı. Sanıklar arasında aktivistler (%46,3), öğrenciler (%20,25) ve gazeteciler (%19,7) başı çekti. Bu dönemde 860 aktivist, 376 öğrenci, 366 gazeteci yargılandı. Bunun yanı sıra siyasetçiler, avukatlar, akademisyenler ve sanatçılar da düşüncelerini ifade ettikleri için mahkeme karşısına çıktı.
Raporda ifade özgürlüğüne yönelik davaların büyük çoğunluğunun devlet yetkililerine yönelik eleştiriler ve toplumsal protestolara katılım gerekçesiyle açıldığı vurgulandı. Aktivistler ve öğrenciler genellikle toplumsal protestolar nedeniyle “2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet” suçlamasıyla yargılandı.
Gazetecilere “terör” suçlamaları
Gazeteciler ise haber içerikleri ve yorumları nedeniyle hedef alındı. “Silahlı (terör) örgütüne üye olmak” suçlamasıyla yargılanan 187 kişinin %64,2’sini gazeteciler oluşturdu.
Gazeteciler ayrıca “cumhurbaşkanına hakaret” (%38,1) ve “kamu görevlisine hakaret” (%37,6) suçlamalarıyla da sıklıkla karşılaştı. “Sansür yasası” olarak bilinen TCK 217/A kapsamında “halkı yanıltıcı bilgiyi yaymak” suçlaması da bu dönemde iktidarın hoşuna gitmeyen haberler yazan gazetecilere karşı kullanılan yeni bir araç haline geldi.
Devlet görevlileri çok sayıda davada taraf olarak yer aldı
Devlet görevlilerinin taraf olduğu davalara ilişkin bulgular da raporun dikkat çekici verilerinden. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, devlet görevlileri ve polislerin şikâyetçi olduğu 107 davada toplam 230 kişi yargılandı. Bu davaların yüzde 64’ünde sanıklar gazetecilerdi.
Adil yargılama sorunları devam ediyor
Raporda, izlenen duruşmaların %68,4’ünde adil yargılama hakkı ihlali tespit edildi. Duruşmaların geç başlaması, savunmaların kesilmesi, sanıklara söz hakkı verilmemesi ve mahkeme salonlarındaki yetersiz fiziksel koşullar öne çıkan sorunlar arasında yer aldı. Ayrıca, polislerin mahkeme salonlarında bulunması da gözlem raporlarına yansıdı.
Tutuklama cezalandırmaya dönüştü
Rapor, tutuklamanın gazeteciler için bir cezalandırma aracı olarak kullanıldığını ortaya koyuyor. Türkiye’de 1 Eylül 2023’te 30 gazetecinin tutuklu bulunduğu belirtilirken, bu sayı dönemin sonunda 21’e düştü. Bir diğer çarpıcı bulgu, gazetecilerin uzun süreli tutukluluklarının beraat kararlarıyla sonuçlanması ve gazetecilerin tutuklanıp 5 veya 10 günlük süreler sonunda tahliye edilmeleri oldu.
Raporun tamamı için tıklayınız.
