İlerici gazeteciler ve siyasetçilere göre Navalny’nin öldürülmesi Rusya’da normalleşmeye dair inancı ve özgür bir geleceğe dair umudu olan herkesi hedef alan bir terör eylemi
Barış Altıntaş
16 Şubat günü Rusya’nın Federal Ceza İnfaz Kurumları Yönetimi (FSİN) Kutup Kurdu cezaevi kolonisinin Harp yerleşkesinde siyasetçi Aleksey Navalny’nin öldüğünü duyurdu. FSİN’e göre Navalny, fenalaşarak bilincini kaybetti ve tüm müdahalelere rağmen kullanamadı. Propaganda kanalı RT, Navalny'nin bir pıhtı atması sonucu öldüğünü yazdı.
Türkiye’de yalnızca “muhalif” olarak bilinen Navalny, aslında Putin’in derin yumruğuna karşı onurlu bir yaşamı ve özgür bir ülkeyi savunanlar için tek ümit kaynağıydı.
Ölümü, daha doğrusu siyasi bir cinayete kurban gitmesi, hak savunucuları ve bağımsız gazeteciler için ağır bir darbe, bir anlamda umudun ellerinden elinden alınması anlamına geliyor.
Türkiye’nin şu an geçtiği süreçleri son on yılda geride bırakan Rusya’da son yıllarda birçok siyasi cinayet işlendi. Ancak, Navalny’nin ölümü, doğrudan muhatabı olmasalar da Türkiye’de insan hakları savunucuları ve ilerici kesimlere de bir mesaj veriyor.
Bunun nedenlerini görmek için Rusya’nın karmaşık politik tarihine de bakmadan, muhalf siyasetçi ve gazetecilerin Navalny’nin öldürülmesi hakkında ik yorumlara bakalım.
‘Öldürüleceğini elbette biliyordu, buna rağmen döndü’
FSİN’in ölüm duyurusu ardından Dozhd TV’nin başlattığı Navalny canlı yayınına katılan siyasetçi Leonid Gozman’ın ik yorumu da Navanly’nin ölümünün bir cinayet olduğunu oldu.
Yayında duygusal tepkisini de gizlemeyen deneyimli politikacı: “Tek söyleyebileceğim şey, Navalny'nin ölümünün boşuna olmadığı. Tarihi bir bağlamda yaşadı, hayatının çoğumuzun etkileyemediği büyük bir tarihi yolun sadece bir parçası olduğunun farkındaydı, ama o etkilemek istedi.”
2021'de “novichok” adlı Rus istihbaratınca kullanılan kimyasal ajan ile zehirlenen Navalny’nin Berlin’de süren tedavisi sonrası Rusya’ya döndüğünü hatırlatan Gozman, Navalny’nin cezaevinde öleceğini bildiğini ve kesinlikle “koşulların kurbanı” olmadığını söyledi.
“Herşeyden önce, değişim umudu taşıyanlara yönelik bir terör eylemi”
Önceki yıllarda Genel Yayın Yönetmeni Dmitry Muratov’un Nobel ödülü aldığı Novaya Gazeta’nın kapatılması sonrası yurtdışında kurulan Novaya Gazeta Europe'un Genel Yayın Yönetmeni Kirill Martynov, Navalny’nin ölümünün yeni bir tarihsel aşamaya işaret ettiğini düşünüyor.
Gazeteciye göre Navalny’nin öldürülmesinin Putin'in bir alternatifinin olduğu fikrinin ölümle cezalandırlacağını net olarak ortaya koydu:
“Rus hükümetinin, Rus halkına ve özellikle Ukraynalılara gönderdiği mesaj şu: birinin Putin'in ülkenin varlığını sürdürmek için tek seçenek olduğuna şüphe duyması durumunda her türlü şiddet mümkün. Bu, öncelikle Rusya'da kalan ve değişim umudu taşıyan insanlara karşı bir terör.”
“Tucker Carlson röportajı aslında ABD’nin Putin’le anlaşabileceği mesajıydı”
Peki Kuzey Kutbu Çemberi'nin ötesinde 19 yıl hapse mahkum edilen öldürmek neden gereksin?
Martinov, Navalny’nin öldürülmesinin Ukrayna'daki savaşın ikinci yıldönümü için Putin’e verilen bir hediye veya yaklaşan seçimler öncesi dramatik bir jest olduğunu düşünüyor.
Geçtiğimiz günlerde Putin’in ABD’li sağcı gazeteci Tucker Carlson ile yaptığı röportajdan sonra, Rusya’da birçok kişi bunun internette eğlenceli “meme”lere olarak gördüğünü belirten Martinov, sözlerine şöyle devam etti: “Aslında korkunç bir röportajdı. Çünkü Carlson, Trump'ın başkanlık kampanyasında yer alan biri olarak, Putin'e onlarla anlaşabileceği mesajını getirdi. Trump hemen ardından Rusya'nın istediği her şeyi yapmasına izin vereceği yönünde açıklamalar yapmaya başladı. Gerçek güçlü liderlerin her zaman birbirleriyle anlaştığını belirtti. Bu anlamda, Rus diktatörünün moralini yükseltmek için onun en büyük eleştirmeni ve tek gerçek muhalifi olan kişiyi öldürmek, halka açık bir politik kariyer yapan ve barışçıl protestolara katılan tek kişi olan Navalny'yi öldürmek, bir ödül gibi.”
Martinov, Stalin’in “insan yok problem yok” fikrini gerçekleştiren bu eylemin Rusya’nın normalleşmesine dair tüm ümitleri yok etme amacı taşıdığının altını çizdi: “[Birçok kişi], Navalny ve diğer siyasi mahkumların hapisten çıkıp Rusya'nın normalleşmesine ve toplumun barışçıl bir yaşama dönmesine yardımcı olacağını umuyordu. Ama şimdi bize çıkış olmadığını gösteriyorlar. İşte bu ‘hediyenin' temel anlamı budur.”
‘Bugün var olan muhalefetin tarzını o yarattı’
Navalny’nin kendi ekibi henüz ölüm haberini doğrulanmadan önce yapılan aynı canlı yayında konuşan Republic gazetesi genel yayın yönetmeni Dmitry Kolezyov, FSIN’in böyle bir yalan söylemesi için bir sebep olmadığını belirterek, Navalny’nin ölümünün artık yeni bir aşamaya girildiği anlamına geldiğini söyledi : “Eğer bu bilgi doğrulanırsa, Rus politikasında ve Rus hükümetinde yeni bir aşama mı başlıyor. Bu Rus toplumuna gönderilen bir mesaj mı? Rusya’nın yeni bir aşamaya geçip geçmediğini elbette tarih gösterecek.”
“En azından son 10 yıl, belki de daha fazla süredir, Rusya'nın politik yaşamı büyük ölçüde Navalny'nin yıldızı altında, onun adıyla geçti. Hatta hapiste olmasına rağmen, Rusya'da bir numaralı muhalif siyasetçi, belki de genel olarak bir numaralı siyasetçi olarak kalmaya devam etti."
"Vladimir Putin'e siyasetçi demek zor çünkü o, iktidarı ele geçirmiş bir diktatör. Alexey Navalny ise gerçek anlamda siyasetle uğraştı ve birçok kişiye Rusya'da siyaset yapmanın nasıl ve neden gerekli olduğunu gösterdi. Bir anlamda, tüm Rus muhalefet politikasının bir biçimini, belki bir okulunu değil ama kesinlikle bir tarzını yarattı. Bugün, hepimiz büyük ölçüde Navalny tarafından belirlenen bağlamda ve paradigma içinde yaşıyoruz.”
Yaklaşan başkanlık seçimleriyle ilgili olabilir mi?
Navalny'i öldürmeye gerek var mıydı? Ya da neden gerek vardı? Bu konuda yorum yapan Kozelyov: “Pıhtı atmasına atıfta bulunarak herhangi birinin ani ölümünü açıklamak mümkün. Putin için bu durumun seçimlerden önce veya sonra olmasının faydalı olup olmadığını tartışmanın bile bir anlamı yok. Putin için, eleştirmenlerinin azalması, insanların ona karşı çıkmaktan korkması genel olarak faydalı. Alexey Navalny'nin ölümü, örneğin Boris Nemtsov'un öldürülmesi gibi, Putin için yararlı. Seçimlerden bir ay önce veya sonra olması önemli değil. Başkanlık seçimleri gerçek değil, yüzde için savaşmanın bir anlamı yok; Putin'in gerçek rakipleri yok” dedi.
