- 2023’te kesilen tüm para cezalarının yarısı tek başına FOX TV’ye kesildi, Turkuaz ve Demirören Medya’ya ise hiç ceza verilmedi
- Öcalan’ın infaz koşullarını eleştiren Merdan Yanardağ’a yedi gün ekran karartma verilirken Demirtaş’ın kitabını tanıtan kanala beş defa ekran karartma verildi
- Seçim yayınlarına ceza yağdı, ‘Demokrasi sandıktan ibaret değildir’ ifadesi yıl boyunca en yüksek cezayı aldı
- 6 Şubat depremlerinde iktidarın tutumuna yönelik eleştirilere dört milyon lira ceza kesildi
- Cemaatleri eleştiren Kızıl Goncalar’a 9 milyon TL ve beş program durdurma cezası verildi
MLSA - Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) gerçekten yalnızca muhaliflere mi ceza kesiyor? Kurulun ceza politikası gerçekten de AKP hükümetinin gündemini mi yansıtıyor? Verilen cezalarda dini cemaatlerin tercihleri mi öne çıkıyor? ‘Yandaş’ kanallara kesilen ceza miktarı gerçekten de muhalefetin iddia ettiği kadar düşük mü? MLSA, bu soruların cevabını bulmak için RTÜK’ün 2023 yılında verdiği cezaları derledi.
RTÜK, 2023 yılında toplam 88 milyon 480 bin 826 TL para ve 1289 kere de ekran karartma cezası verdi. Turkuvaz ve Demirören Medya’ya yıl boyunca hiç ceza verilmezken 2023’te verilen cezaların yarısı tek başına FOX TV’ye kesildi. ‘Demokrasi sandıktan ibaret değildir’ ifadesi yıl boyunca en yüksek cezayı alırken, 2023 yılında gündemde olan 6 Şubat depremleri, seçimler ve cemaatler konuları da RTÜK tarafından ceza gerekçesi yapıldı. Kurul en son açıklamasında ise YouTube’un da denetime gireceğinin sinyalini verdi.
En çok ceza her zamanki gibi iktidar eleştirisine geldi. 2023 yılının gündemi ise RTÜK kararlarında: deprem, seçim, MHP ve aşırı sağ politikalar ve ekonomik kriz
Hükümete, AKP’ye veya AKP’lilere yönelik eleştiriler nedeniyle 2023 yılında toplamda 34 farklı karar ile 31 milyon 191 bin 902 TL idari para cezası kesildi.
6 Şubat depremleri sırasında gerçekleştirilen yayınlara da para cezası yağdı. Kurul, deprem yayınlarında hükümetin kurtarma ve sonrasındaki yardım çalışmalarına yönelik eleştirilere dokuz defa ceza verdi. Bu cezaların toplamı 4 milyon 617 bin 304 lirayı buldu.
Mayıs ayında gerçekleştirilen Cumhurbaşkanlığı ve Milletvekili Genel Seçimleri’ne yönelik yapılan açıklamalara toplamda üç defa ceza verilirken, cezaların toplamı 13 milyon 565 bin 623 lirayı buldu.
2023 boyunca verilen en büyük ceza ise Çiğdem Toker’in 28 Mayıs seçimleri sırasında sarf ettiği “demokrasi sandıktan ibaret değildir” ifadesine verildi. Toker’in sarf ettiği sözler, halkı kin ve düşmanlığa tahrik ettiği gerekçesiyle 13 milyon liranın üzerinde ceza aldı. Gazeteci Toker, seçim gecesi programda sarf ettiği sözler gerekçe gösterilerek ifadeye çağrılmıştı.
Ekonomik kriz, kendisini RTÜK kararlarında da hissettirdi. RTÜK, hükümetin ekonomi politikasına ve yolsuzluk iddialarına yönelik eleştirilere toplamda altı farklı kararla 1 milyon lira ceza verdi.
Hükümetin aşırı sağ politikalarına ve MHP ile koalisyonuna yönelik eleştiriler de RTÜK’ün kararlarında kendine yer buldu. Aşırı sağ politikaların eleştirildiği yayınlara çeşitli gerekçelerle verilen dokuz farklı karar ile toplamda 1 milyon 857 bin 44 lira ceza verildi.
Muhalif kanallara ceza yağarken, Turkuvaz ve Demirören’e ceza verilmedi, TGRT ise Starbucks bardağından ceza aldı
43 milyon lira ile en çok cezayı alan FOX TV’yi sırayla STAR TV ve SHOW TV takip etti. En yüksek miktarda ceza alan dördüncü kanal 3 milyon 857 bin TL cezayla HALK TV oldu. TELE1 1 milyon 457 bin TL ceza alarak onuncu en yüksek ceza alan kanal olurken, 2023 yılında kurulan SZC TV’ye 429 bin TL, KRT TV’ye 342 bin 952 TL idari para cezası verildi.
RTÜK, 2023 yılında Turkuvaz ve Demirören Medya Gruplarına yönelik herhangi bir ceza vermedi. İktidara yakın yayın politikasıyla bilinen TGRT’ye ise iktidara yakın grupların İsrail-Hamas çatışmasında İsrail’i desteklemekle suçladığı Starbucks’ın logosunu taşıyan kahve bardağının haftasonu haber bülteni sırasında görünmesi nedeniyle “gizli reklam yapmak” gerekçesiyle 715 bin lira ceza verdi.
Cemaatlerin hedefindeki Kızılcık Şerbeti ve Kızıl Goncalar’a rekor cezalar
Cemaatler ve iktidara yakın gruplar tarafından ağır eleştiriye maruz kalan iki diziye rekor ceza verildi. Muhafazakar aile yapısına yönelik eleştiriler içeren ‘Kızılcık Şerbeti’ dizisine karşı 1 milyon 89 bin 209 TL idari para cezasına ek beş program durdurma cezası verilirken, karar daha sonra idare mahkemesi tarafından iptal edildi. Cezanın verildiği akşam ise dizinin yeni bölümü yerine RTÜK tarafından Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın sözleriyle başlayan ‘İslamafobi’ belgeseli yayınlandı.
Yılın sonuna doğru ise, cemaatlerin yaşam tarzına yönelik eleştiriler içeren ‘Kızıl Goncalar’ isimli diziye ‘toplumun milli ve manevi değerlerine aykırılık’ gerekçesiyle idari para cezasına ek iki program yayın durdurma cezası verildi.
Kürt meselesinde ağzını açana RTÜK’ten ceza
Selahattin Demirtaş’ın ‘Dad’ isimli öykü kitabının HALK TV’de tanıtılması üzerine RTÜK Başkanı Ebubekir Şahin “Halk TV’nin yapmış olduğu provokatif yayınlar kabul edilemez. Gerekli inceleme başlatılmıştır.” açıklamasında bulundu. Hemen ardından, Kurul tarafından kanala karşı “suçu ve suçluyu övme” gerekçesiyle beş defa ekran karartma cezası verildi. Kararın yürütülmesi idare mahkemesi tarafından durduruldu.
Merdan Yanardağ’ın, Abdullah Öcalan’ın infaz koşullarına ilişkin yaptığı açıklama ise yedi gün ekran karartma cezası aldı. Yanardağ’ın Öcalan hakkında “…çok okuyan, neredeyse cezaevinde filozof olmuş, çünkü okumaktan başka bir şey yapmıyor, siyaseti doğru okuyan, doğru gören, doğru çözümleyen son derece zeki birisidir.” ifadelerine karşı üst sınırdan ceza verildi. İfadeleri üzerine tutuklanan Yanardağ, çıkarıldığı ilk duruşmada ceza aldı.
LGBT+ de RTÜK’ten nasibini aldı
İrfan Değirmenci’nin trans milletvekili adayı Esmeray’ı konuk aldığı programda sarf edilen “...Şu anda beni ekranda gören özellikle Z kuşağında olan LGBTİ+ çocuklar şu an çok seviniyorlardır ve kendilerini yalnız hissetmiyorlardır buna eminim.” sözleri nedeniyle kanala 495 bin 636 lira ceza kesildi.
Muhalif ekranlar karartıldı
Kurul yıl boyunca toplamda 997’si yayın durdurma 292’si program durdurma olmak üzere toplamda 1289 gün ekran karartma cezası verdi. Bunların 1220’si reklam yayınları ve şiddet gösterimi ile ilgili teknik gerekçelerle verilen cezalardan oluşurken kalan 79 ekran karartma ise muhalif kanallara geldi.
Halk TV 15 defa ekran karartma cezası alırken TELE1 on beş, SHOW TV beş, KRT TV üç ve FOX TV iki defa ekran karartma cezası aldı.
RTÜK’ün yetkileri gün geçtikçe genişliyor, YouTube hedefte
Kurulduğu 1993 yılında, asıl görevi televizyon ve radyo frekanslarının dağıtımı olarak belirlenen Kurul’un yetkileri süreç içerisinde artarak günümüzde doruk noktasına ulaştı. 2018 yılında kabul edilen düzenleme ile internet üzerinden yayın yapan kuruluşları da denetleme yetkisi alan RTÜK, 27.2.2024 tarihinde yaptığı açıklamada “Gelecek dönemde olası hukuki düzenlemelerin ardından sosyal medya mecralarının RTÜK’ün denetim süreçlerimize tabi olması beklenmektedir.” diyerek YouTube başta olmak üzere diğer sosyal mecraların da denetimi altına gireceğinin sinyalini verdi. Adında yer alan ‘radyo’ ve ‘televizyon’ yayınlarının ötesinde yetkilerle donatılan Kurul, ifade özgürlüğü bakımından ciddi sorunları beraberinde getirecek.
