“Sosyal ağ”lara sansür geliyor

DENİZ ULAŞ

İktidarın koronavirüs salgını sürecinde “işten çıkarmaları” yasaklamak iddiasıyla hazırladığı yasa taslağından YouTube, Twitter, Instagram ve Facebook gibi sosyal paylaşım sitelerinin “fişini çekme” hamlesi çıktı. Taslağa göre, günlük erişimi bir milyondan fazla olan sosyal ağ sağlayıcıları, Türkiye’de temsilci bulundurmak zorunda olacak. Temsilci belirlemeyen ve bunu Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (BTK) bildirmeyen sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliği yüzde 95 oranına kadar daraltılabilecek. Bu durum da o internet sitesini kullanılamaz hale getirecek. Ayrıca, içeriklerle ilgili yapılan şikâyetlere 72 saat içinde yanıt vermeyen, buna ilişkin 3 aylık raporları BTK’ya göndermeyen ve Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırmayan ağlara 5 milyon TL’ye kadar idari para cezası verilecek. AKP, koronavirüs salgınının ekonomiye karşı olası etkilerinin önüne geçmek amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Taslağı hazırlayarak, görüş için iş dünyasına gönderdi. Ancak 62 maddelik taslağın son bölümüne, 4 Mayıs 2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Yasa’da değişiklik öngören maddeler de eklendi. Taslağın genel gerekçesinde, bu yasada yapılmak istenen değişikliğin amacı, “Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının, Kurum, Birlik, adli veya idari makamlarca gönderilecek tebligat, bildirim veya taleplerin gönderilebilmesi ve gereğinin yerine getirilmesi ile kişiler tarafından 5651 sayılı Kanun kapsamında yapılacak başvuruların cevaplandırılması amacıyla ülkemizde temsilci bulundurması amaçlanmış ve Sosyal ağ sağlayıcıya düzenlenen madde kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde uygulanacak yaptırımlar düzenlenmiştir.” şeklinde açıklandı.

‘Sosyal ağ sağlayıcı’ yasaya girdi

Taslağa göre, yasaya “Sosyal ağ sağlayıcı” tanımı da ekleniyor. Sosyal ağ sağlayıcısının “Sosyal etkileşim amacıyla kullanıcıların internet ortamında metin, görüntü, ses, konum gibi verileri oluşturmalarına, görüntülemelerine veya paylaşmalarına imkân sağlayan gerçek veya tüzel kişileri” ifade ettiği belirtiliyor.

Türkiye’de temsilci zorunluluğu

Buna göre, Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı; BTK, Erişim Sağlayıcıları Birliği, adli veya idari makamlarca gönderilecek tebligat, bildirim veya taleplerin gereğinin yerine getirilmesi ve kişiler tarafından bu yasa kapsamında yapılacak başvuruların cevaplandırılması için yetkili en az bir kişiyi Türkiye’de temsilci olarak belirlemek zorunda olacak. Ayrıca, bu kişinin kimlik ve iletişim bilgileri BTK’ya bildirilecek ve internet sitesinde yayımlanacak.

Temsilci bildirmeyene yaptırım

Bu kapsamda BTK, temsilci belirlemeyen ve bunu kendisine bildirmeyen sosyal ağ sağlayıcıya uyarıda bulunacak. 30 gün içerisinde bu yükümlülüğünü yerine getirmeyen sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliği yüzde 50 oranında daraltılabilecek. BTK, bu kararı almak için sulh ceza hâkimliğine başvuracak. Bu kararın uygulanmasından itibaren 30 gün içerisinde söz konusu temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmemesi halinde ise, sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliği yüzde 95 oranında daraltılabilecek. Bunun için de yine sulh ceza hâkimliğine başvurulacak.

Temsilci bildirilirse yasak kalkacak

Hâkim tarafından verilen kararlar erişim sağlayıcılara bildirilmek üzere BTK’ya gönderilecek. Kararların gereği, bildirimden itibaren derhâl ve en geç 4 saat içinde erişim sağlayıcıları tarafından yerine getirilecek. Temsilci belirleme ve bildirme yükümlülüğünün yerine getirilmesi halinde ise karar kendiliğinden hükümsüz kalacak.

İçeriklerle ilgili başvurulara yanıt zorunluluğu

Taslağa göre, günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcı, “kişilik hakları” ve “özel hayatın gizliliği” ile ilgili içeriklere yönelik olarak kişiler tarafından yapılacak başvurulara, en geç 72 saat içinde cevap vermek zorunda olacak. Sosyal ağ sağlayıcısı, kendisine bildirilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararlarının uygulanmasına ve buna ilişkin başvurulara ilişkin istatistiksel ve kategorik bilgileri içeren raporları üç aylık dönemlerle BTK’ya bildirecek.

Kullanıcı verileri Türkiye’de tutulacak

Taslakla getirilmek istenen düzenlemelerden birisi de “Türkiye’den günlük erişimi bir milyondan fazla olan yurt içi veya yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının, Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırmakla yükümlü” olma zorunluluğu oldu. Sosyal ağ sağlayıcı, eğer kendisine yapılan içerik kaldırma bildirimine yasada belirtilen sürede yanıt vermezse 100 bin TL’den 1 milyon TL’ye kadar idari para cezasıyla cezalandırılacak. Buna ilişkin raporları BTK’ya göndermeyen veya Türkiye’deki kullanıcıların verilerini Türkiye’de barındırmayan sosyal ağ sağlayıcıya ise, 1 milyon TL’den 5 milyon TL’ye kadar idari para cezası uygulanacak. Bu cezalar, BTK Başkanı tarafından verilecek.

İçerik kaldırılmazsa...

Taslağa göre, hukuka aykırılığı hâkim veya mahkeme kararı ile tespit edilen içeriğin sosyal ağ sağlayıcıya bildirilmesi durumunda, bildirime rağmen 24 saat içinde içeriği çıkarmayan veya içeriğe erişimi engellemeyen sosyal ağ sağlayıcı, doğan zararların tazmin edilmesinden sorumlu olacak. Taslak maddesinde, “Bu maddenin uygulanmasında sosyal ağ sağlayıcının yükümlülükleri, içerik veya yer sağlayıcısı olmasından doğan sorumluluk ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz” hükmü de yer aldı. Getirilmek istenen bu düzenlemelerin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar BTK tarafından düzenlenecek. Türkiye’de daha önce bazı içeriklerin kaldırılmaması gerekçesiyle Twitter, Youtube ve Wikipedia internet sitelerinin tümüne erişim engeli getirilmişti. Anayasa Mahkemesi, bu üç internet sitesinin tümüne erişim engeli getirilmesinin ifade özgürlüğü ihlali olduğuna karar vermişti. Kararda, özellikle içeriği yasaklanan URL adresi yerine sitenin tümüne yasak getirilmesinin anayasaya aykırı olduğu vurgusu yapılmıştı.

AYM kararlarını by-pass

İktidarın, temsilci bulundurmayan sosyal ağ sağlayıcılarının internet trafiği bant genişliğini yüzde 95 oranında daraltması, AYM kararını etkisiz hale getirme olarak yorumlandı. Böylece resmi olarak bir siteye tümden erişim engellenmemiş olacak, ancak yüzde 95 oranında bant genişliğinin kısıtlanması, o internet sitesinin kullanılmasını fiilen imkânsız hale getirecek.

‘Sansür artacak’

İnternet yasakları konusunda mücadele eden hukukçu Prof. Dr. Yaman Akdeniz, konuya ilişkin “Hükümet 2007’den beri yapamadığını 5651 sayılı Kanun’a yama yaparak yapmaya çalışıyor. Eğer YouTube ve Twitter gibi sosyal medya platformları Türkiye’de sorumlu bildirmezlerse ağ trafikleri yüzde 50-95 arasında kısıtlanacak ve bu platformları kullanılmaz hale getirecekler. Öbür taraftan, eğer bu platformlar Türkiye’de sorumlu belirlerse, sansür, erişim engelleme, hesap kapatma ve içerik kaldırma da COVID-19 pandemisi sonrası Türkiye’de ciddi boyutta artacak” değerlendirmesini yaptı.

Bant genişliği nedir?

Bant genişliği, bir veri iletişim ortamının ya da haberleşme kanalının kapasitesini ifade etmek için kullanılan bir terim. Bu terim, veri iletişim kaynaklarındaki veri miktarının bit/saniye ya da byte/saniye cinsinden ölçülmesini ifade eder. Bant genişliğinin büyüklüğü, belli bir süre içinde aktarılabilecek verinin hacminin büyüklüğünü belirler.