DENİZ TEKİN*
Gazeteci Ensar Özdemir, Anadolu Ajansı’nda (AA) altı yıl boyunca sigortasız çalıştırıldığı gerekçesiyle açtığı hizmet tespit davasını kazandı. İş Mahkemesi, kamu kurumu alan AA’nın Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na aykırı olarak gazeteci Özdemir’i altı yıl boyunca “kaçak” şekilde çalıştırdığına hükmetti. Gazeteci Özdemir, AA’nın geçmişten beri birçok personelini sigortasız çalıştırdığını paylaşarak, kurumda gazetecilerin halen sigortasız ve güvencesiz bir şekilde çalıştırılmaya devam ettiğine dikkat çekti.
Kamu kurumu olan Anadolu Ajansı başta olmak üzere birçok haber ajansı ve basın kurumu, yerelde gazetecileri kaşeli olarak çalıştırıyor. Hiçbir sosyal güvenceleri olmamasına rağmen kadrolu muhabirler kadar yoğun mesai harcayan, haber takibinde birçok risk ve zorlukla karşılaşan kaşeli muhabirler, bir gün kadrolu çalışacakları umuduyla iş güvencesi ve sosyal haklarının olmadığı çalışma koşullarına yıllarca katlanmak zorunda kalıyor. Bu pratiğin mağdurlarından birisi AA’da 12 yıl foto muhabiri olarak çalıştıktan sonra 667 sayılı KHK’ye dayandırılarak 2018 yılında iş sözleşmesi tek taraflı olarak feshedilen gazeteci Ensar Özdemir. Özdemir, kıdem ve ihbar tazminatının kendisine ödenmemesi ve altı yıl boyunca sigortasız çalıştırıldığı gerekçesiyle AA aleyhine iki ayrı dava açtı.
Sigortasız olarak çalıştırıldığı dönemde AA’da yayınlanan haberler delil olarak gösterildi
Avukatı Hasan Önder Sulu aracılığıyla Gaziantep 5. İş Mahkemesine başvuran Özdemir, AA’nın 1 Nisan 2006 ile 11 Haziran 2012 tarihlerinde kendisini sigortasız olarak çalıştırdığı ve Sosyal Güvenlik Kurumuna (SGK) bildirilmeyen sürenin tespiti için 2019 yılında hizmet tespit davası açtı. Dava dilekçesinde, Özdemir’in AA ve taşeron firma Toprak Prodüksiyon Reklam Ajans ve Yayıncılık Ltd. Şti’de 12 yıl boyunca muhabir olarak aralıksız çalıştığı mahkeme ile paylaşıldı ve Özdemir’in sigortasız olarak çalıştığı altı yıllık süre içerisinde Malatya, Van, Elazığ, Erzincan, Tunceli, Gaziantep, Kahramanmaraş dahil birçok kente doğal afet, çatışma ve toplumsal olayların haber takibini yapmak için ajans tarafından gönderildiği vurgulandı. Dilekçede ayrıca Özdemir’in Elazığ’da haber takibini yaptığı bir toplumsal olay sırasında yaralanmasıyla ilgili açılan davada Özdemir’in AA’da sigortasız olarak çalıştırıldığının mahkeme tutanaklarına da yansıdığına yer verildi. Özdemir ve avukatı Özdemir’in sigortasız çalıştırıldığı süre zarfında ajansın
resmi web sitesinde Özdemir’e ait 10 bin haber ve fotoğrafın yayınlandığına dikkat çekerek, Özdemir’in çekmiş olduğu bu fotoğrafların tarih dökümlerinin AA’dan istenmesini talep etti. Dilekçede son olarak Özdemir’in ajansta sürekli ve kesintisiz olarak çalıştığı ancak SGK’ya bildirilmeyen hizmet sürelerinin tespit edilmesi ve bu sürenin sigortalı olarak çalıştığı diğer çalışma süresiyle birleştirilmesi istendi.
AA, gazeteciyi ‘kötü niyetle’ dava açmakla suçladı
Davalı AA’nın avukatlarının mahkemeye gönderdiği savunma dilekçesinde ise Özdemir’in davayı “kötü niyetle” açtığı ve mahkemeyi “yanıltarak haksız kazanç” sağlamaya çalıştığı ileri sürülerek, davanın reddedilmesi istendi. Davacı Özdemir’in sigortasız olarak çalıştırıldığını söylediği zaman diliminde serbest gazeteci olarak ajans için çalıştığı ve kaşe karşılığında haber sattığı belirtilen savunmada, Özdemir’in sigortasız çalıştırıldığını söylediği dönemde herhangi bir denetim, talimat altında olmaksızın serbest çalıştığı ve dolayısıyla İş Kanunu kapsamında AA ile bir iş ilişkisinin olmadığı iddia edildi.
Tanık olan eski AA çalışanları: Biz de sigortasız çalıştırıldık
Davanın taraflarının tanık gösterdiği 12 kişinin önemli bir kısmı, verdikleri ifadelerde Özdemir’i tanıdıklarını ve ajansta çalıştığını bildiklerini beyan etti. AA’da 27 yıl çalıştıktan sonra emekli olan Murat Atay, ifadesinde Özdemir’in sigortasız çalıştığını söylediği tarihlerde kaşeli muhabir olarak çalıştığını doğrulayarak AA’nın kaşeli olarak çalışan gazetecilerin sigortalarını göstermediğini kaydetti. Ajansta 18 yıl muhabirlik ve baş muhabirlik yapan tanık Hasan Özkal ise ajansın kendisinin hizmet sürelerini de SGK’ya eksik olarak bildirdiğini ifade ederek, 2007 yılında birlikte çalıştığı Özdemir’in sigortasının gösterilmediğini bildiğini ifade etti. Tanık Tuba Karahan da 2007 yılında Malatya’da muhabir olarak çalıştığı dönemde Özdemir’in ajansta sigortasız çalıştığını ve Özdemir gibi birçok gazetecinin ajansta sigortasız çalıştırıldığı bilgisini verdi. Tanık Ümit Özdal da ajansın kendisini de sigortasız çalıştırdığını belirterek, Özdemir’in ajansta foto muhabiri olarak sürekli ve kesintisiz bir şekilde çalıştığını söyledi. Özdal, sigortasız çalıştırılan gazeteci ve basın çalışanlarının sigortalarının 2012 yılında AA bünyesinde kurulan Toprak Prodüksiyon isimli şirket üzerinden SGK’ye bildirildiğini de mahkeme ile paylaştı. Ajansta şoför olarak çalışan Ahmet Dağdelen, Özdemir’i 2006 yılından beri tanıdığını ifade ederek, “Benim çalıştığım dönemde AA’da çalışan personelin çoğu sigortasız olarak çalışırdı. Benim de sigortam yatmadı. Ben de sigortamın yapılmaması nedeniyle dava açtım” şeklinde ifade verdi.
Bilirkişi, Özdemir’in sigortasız olarak çalıştırıldığına dair rapor hazırladı
Bilirkişinin hazırladığı raporda, Özdemir’in AA’da 2006 yılında çalışmaya başlamasına rağmen sigorta girişinin 2012 yılında yapıldığı belirtildi. Raporda, Özdemir’in sigortasız olarak çalıştırıldığı dönemde ajans için birçok il ve ilçede haber takibi yaptığı, bu sürede ürettiği 14576 adet fotoğraf ile çok sayıda haberin ajansın sitesinde yayınladığını kaydetti. Raporda, tanıkların vasıf ve konumları nedeniyle beyanlarına itibar edilmesi gerektiğine dair görüş de yer aldı. Bu delillerin sosyal güvenlik kaydı için yeterli olduğunu vurgulayan bilirkişi, Özdemir’in asıl işveren Anadolu Ajansı Türk A.Ş. ve alt işveren Toprak Prodüksiyon Reklam Ajans ve Yayıncılık Ltd. Şti.'de kesintisiz olarak çalıştığının kabulünün gerektiği yönünde görüş bildirdi.
Mahkeme: Davacı sigortasız çalıştırıldığını ispat etti
Geçtiğimiz Mayıs ayında kararını açıklayan mahkeme, Özdemir’in 2006 ile 2012 yılları arasında AA’da sigortasız olarak çalıştırıldığına karar verdi. Mahkeme, Özdemir’in 2006-2012 yılları arasında asıl işveren Anadolu Ajansı Türk A.Ş. ve alt işveren olan Toprak Prodüksiyon Reklam Ajansı ve Yayıncılık Şirketinde prime esas kazancın alt sınırındaki ücretle çalıştığının tespitine hükmetti. Mahkeme gerekçeli kararında dava dosyasındaki kayıt ve belgelere göre, Özdemir’in yaptığı haberlerin sigortasız olarak çalıştığı tarihlere denk geldiğine, tanık ifadelerinin somut, samimi ve tutarlı olduğuna işaret ederek, Özdemir’in sigortasız olarak çalıştırıldığına dair açtığı davayı ispatladığına kanaat getirdi.
SGK, AA hakkında verilen kararı istinaf etti
AA avukatları, yerel mahkemenin kararının hukuka aykırı olduğunu iddia ederek kararı istinaf etti. İstinaf dilekçesinde, ajans ile davacı arasındaki tek ilişkinin haber satın alımına dayalı olduğu, davanın hukuki yarardan yoksun ve kötü niyetli açıldığı ileri sürüldü. Özdemir’in ajansta sigortasız olarak çalıştırıldığına dair beyanda bulunan tanıkların ajans ile husumetli olduğu buna rağmen mahkemenin bu tanıkların ifadelerini dikkate aldığı iddia edildi. Hizmet tespiti davası açabilmesi için geçerli olan beş yıllık hak düşürücü sürenin geçtiği de iddia edilen dilekçede davanın usulden reddedilmesi istendi. SGK da, AA’nın sigortasız işçi çalıştırdığına dair verilen karara aynı gerekçeyle istinaf etti. SGK, Özdemir’in hizmet tespit davasını yasal sürede açmadığı, davanın beş yıllık hak düşürücü süreye uğradığı ileri sürülerek, davanın reddedilmesi istendi.
Özdemir: AA, gazetecileri sigortasız ve güvencesiz çalıştırmaya devam ediyor
Gazeteci Ensar Özdemir, sigortasız olarak çalıştırıldığına dair verilen kararı MLSA’ya değerlendirdi. Özdemir, AA’nın kendisi hakkında “ajans çalışanı değil” yönündeki savunmalarına tepki göstererek, birçok kentte yaşanan toplumsal olaylar ve doğal afetlerde görevlendirildiğini belgeleriyle mahkemeye sunduklarını belirtti. Özdemir, AA’nın savunmasının ne kadar dayanaktan yoksun olduğunun Elazığ’da 2010 yılında öğrenci olaylarını takip ettiği sırada maruz kaldığı saldırıyı AA’nın “Muhabirimiz saldırıya uğradı” başlığıyla haber yapmasından anlaşılabileceğini söyledi.
Bir kamu kurumunda altı yıl boyunca sigortasız çalıştırıldığının mahkeme kararıyla tescil edildiğine işaret eden Özdemir, “Aslında burada dikkat çekilmesi gereken husus, AA’nın halen gazetecileri sigortasız ve güvencesiz olarak çalıştırmaya devam ediyor olması. AA’da ne ilk sigortasız çalıştırılan muhabirim ne de sonum. Bu konuda AA’nın siciline bakıldığında çok fazla personelin sigortasız çalıştırıldığı görülecektir. Sayısız muhabir emekli olduktan sonra açtıkları hizmet tespiti davalarını kazandı. Gazetecilik gibi stresli ve tehlikelerle dolu bir mesleği sürdürürken tüm güvencelerden mahrum bırakıldığımızı ve bu hukuksuzluğu yapanın da bir kamu kurumu olduğunu düşünün!” ifadelerini kullandı.
Av Sulu: Aile aidiyeti, sosyal medya paylaşımı gerekçe gösterilerek Özdemir’in alacakları ödenmiyor
Kararı değerlendiren Özdemir’in avukatı Hasan Önder Sulu, müvekkilinin sigortalılığına dair yerinde bir karar verildiğini belirterek, mahkemenin bu kararıyla AA’nın gazetecileri “kaçak” çalıştırdığını tescil ettiğini söyledi. Av. Sulu, kendileri açısından karar olumlu olsa da müvekkilinin AA’da çalıştığına dair tanık beyanları, halen AA’nın sitesinde yer alan binlerce fotoğrafı olduğu düşünüldüğünde yargılamanın üç yıl sürmesinin makul sürede yargılanma hakkının ihlali anlamına geldiğine dikkat çekti. Ülkenin en varsıl kurumları olan ajanslar için sokakta, savaşta, afette, kazada ön saflarda yer alıp büyük zorluklarla görevlerini yapan gazetecilerin sigortasız çalıştırılmasının bu kurumların gazetecilere verdiği değeri gösterdiğini söyleyen Av. Sulu, AA’nın tutumunun mahkeme kararına rağmen devam ettiğini paylaştı.
Müvekkilinin AA’da çalıştığı dönemde imzalanan toplu iş sözleşmesinde iş akdi müvekkil tarafından feshedilse dahi tazminatlarının ödeneceğine dair hüküm olmasına rağmen, aile aidiyetleri, siyasi görüşü gibi sonradan uydurulan argümanlar gerekçe yapılarak müvekkilinin tazminat ve diğer alacaklarının halen verilmediğini paylaştı. Herhangi bir suç kaydı ve davası olmayan müvekkilinin alacakları için açtığı davada bile davalı AA’nın Özdemir hakkında istihbarat raporu talep etmesinin ve sosyal medya paylaşımlarını davaya dahil etmesinin, bugün itibariyle memleket sathına yayılan ayrımcılığın ve pervasızlığın bir sonucu olduğunu dile getirdi.
*Bu işin hakları, Atıf-Gayriticari (CC BY-NC) Lisans ile kısmen saklıdır. Bu iş, MLSA’ya atıf ile ve ticari olmayan amaçlar ile kullanılıp dağıtılabilir.
