Mizah dergisi LeMan’ın çizerleri ve yöneticilerinin gözaltına alınmasına sivil toplumdan ve hukukçulardan birçok tepki geldi. Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) Eş Direktörü Veysel Ok, “Karikatür nedeniyle ifade özgürlüğü kullanan kişilerin maruz kaldığı hukuksuzluğa karşı yetkilileri derhal tedbir almaya, can güvenliğini sağlamaya ve ifade özgürlüğünü koruyacak adımları atmaya davet ediyoruz” diyerek yetkilileri hukuka uymaya çağırdı.
Ok, “Bir karikatür gerekçesiyle “dini değerleri aşağılama” suçlamasıyla karikatüristlerin kötü muameleye maruz bırakılarak gözaltına alınması ve hedef gösterilerek saldırıya uğraması, hem Türk Anayasası’na hem de Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere aykırıdır. LeMan Dergisi, karikatürdeki figürlerin Peygamber’e ait olmadığını açıklamıştır. Kaldı ki şiddet içermeyen bir görsel ya da söz, toplumun geniş bir kesiminin hoşuna gitmese, rahatsız etse, hatta kışkırtıcı bulunsa bile ifade özgürlüğü kapsamındadır. Buradaki tek sınır şiddettir. Dün geceki olayda şiddeti uygulayan tek taraf, saldırıyı organize eden gruplardı. Elbette toplumun bir kesiminin LeMan Dergisi’ne karşı protesto hakkı vardır; ancak bu protestonun barışçıl olması zorunludur. Karikatür nedeniyle ifade özgürlüğü kullanan kişilerin maruz kaldığı hukuksuzluğa karşı yetkilileri derhal tedbir almaya, can güvenliğini sağlamaya ve ifade özgürlüğünü koruyacak adımları atmaya davet ediyoruz.”
LeMan Dergisi’nin 26 Haziran tarihli sayısında İran-İsrail savaşıyla ilgili yayımladığı karikatürde Hz. Muhammed ve Hz. Musa’yı betimlediği gerekçesiyle İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı 30 Haziran’da TCK 216/3 kapsamında “dini değerleri alenen aşağılama” suçlamasıyla soruşturma başlattı. Aynı gün akşam saatlerinde, aralarında karikatürün çizerinin de bulunduğu beş dergi çalışanı evlerine düzenlenen baskınlarla gözaltına alındı. Gözaltı işlemi sırasında ters kelepçe ve kötü muamele görüntüleri ise kamuoyunda tepki topladı. Dergiden yapılan açıklamada, "Bize sürülen lekeyi kabul etmiyoruz. Zira Peygamber efendimizin tasviri yoktur" denildi. Ayrıca 1 Temmuz’da Bilgi Teknoloji ve İletişim Kurumu’nun (BTK) LeMan’ın ‘leman.com.tr’ adlı internet sitesine erişim engeli getirdi.
MLSA: Basın özgürlüğü savunulmalıdır
MLSA Eş Direktörü Veysel Ok, “Ortada ne nefret söylemi ne hakaret var. Bu karikatür bir firkin barışçıl ifade biçimidir. Dinî hassasiyet gerekçesiyle basın ve ifade özgürlüğüne saldırmak, hukuk devleti ilkesini yok saymaktır. LeMan çalışanlarına yapılan müdahale keyfiliktir, hukuka aykırıdır. Yetkilileri derhal hukuka uymaya davet ediyoruz,” dedi.
İHD: İşkence suçunun ispatıdır
Gözaltı sırasında yaşanan kötü muameleye insan hakları örgütleri de tepki gösterdi. İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Merkezi, “LeMan dergisinde yayımlanan bir karikatürü çizdiği iddia edilen kişinin gözaltına alınma görüntülerinin İçişleri Bakanı tarafından yaygınlaştırılmasını ve bu gözaltı sırasındaki muamelenin meşru gösterilmesini kınıyoruz. Bu görüntüler işkence suçunun ispatıdır,” açıklamasını yaptı. İHD, Türkiye’nin iç hukuku ve taraf olduğu uluslararası sözleşmelerin, gözaltı sırasında kötü muameleyi ve görüntülerin yayılmasını yasakladığını hatırlatarak İçişleri Bakanı’nı yasalara uymaya çağırdı.
Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) de “Karikatür, savaş karşıtı ve sanatsal bir üretimdir, suç unsuru yoktur. LeMan Dergisi sistematik biçimde hedef gösterilmiş, karikatüristten muhasebe müdürüne kadar herkes işkenceyle gözaltına alınmıştır. Yakalama sırasında ters kelepçe, yerde sürükleme gibi uygulamalar işkence suçunun açık delilidir,” dedi. ÇHD, İçişleri Bakanı’nın görüntüleri basına servis etmesine de tepki göstererek “İşkenceci polislerin aklanmasına izin vermeyeceğiz” ifadesini kullandı.
Doktorlardan da çağrı: Yasalara uyun
İstanbul Tabip Odası (İTO) da, gözaltı sırasında yaşanan kötü muamelenin kabul edilemez olduğunu vurgulayarak, “Direnç göstermeyen kişilerin ters kelepçe ile yerlerde sürüklenmesi, çıplak ayakla yürütülmesi Türkiye yasalarına ve taraf olunan uluslararası sözleşmelere aykırıdır,” dedi.
Soruşturma ve saldırı yan yana geldi
LeMan Dergisi’nin hakkında başlatılan soruşturmanın hemen ardından dinci militanlar da harekete geçti. İstanbul Beyoğlu’ndaki dergi binası taşlı sopalı saldırıya uğradı. Sosyal medyada yayılan görüntülerde, göstericilerin dergi binasının camlarını kırdığı, kapısını zorladığı ve çevredeki kafe ve barlara da saldırdığı görüldü. Gazeteci Eylül Deniz, saldırganların Mis Sokak çevresinde sivillere de fiili saldırıda bulunduğunu aktardı.
Karikatürde ne vardı?
Tartışma yaratan karikatür, İran-İsrail çatışmasını Musa ve Muhammed adlı iki figürün göndermesiyle hicvediyordu. Çizimde, iki figür Ortadoğu’nun yıkılmış kentlerinin üzerinde karşılaşıyor ve birbirlerine “Selamün Aleyküm” - “Aleyhem Şalom” diyerek selamlaşıyordu.
Anadolu Ajansı ve Bakanlar da hedef gösterdi
Soruşturmanın kamuoyuna yansımasının ardından, Anadolu Ajansı “Müslüman karşıtı karikatür” başlığıyla karikatürü hedef gösterdi. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da “Hiçbir özgürlük bir inancın kutsallarını çirkin bir şekilde mizah konusu yapma hakkı tanımaz. Toplumsal barışa zarar veriyor,” diyerek dergiyi hedef alan açıklamalarda bulundu. İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya ise çizer hakkında “Alçak çizimi yapan şahıs yakalandı” paylaşımı yaparak gözaltı görüntülerini paylaştı.
Olayla ilgili gözaltına alınan dört kişinin ifade işlemlerinin ardından adliyeye sevk edilmeleri bekleniyor. Hak savunucuları ve hukukçular, sürecin takipçisi olacaklarını duyurdu.
