Gözlem Raporu: Cumartesi Anneleri’ne yönelik yasaklama için UEFA Şampiyonlar Ligi Finali gerekçe gösterildi

Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 10 Haziran 2023 tarihinde gerçekleştirdiği 950. hafta buluşmasına yönelik polis müdahalesini insan hakları örgütleri olarak Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) standartlarına riayet ederek gözlemledik ve yaşanan ihlalleri raporladık. Hakikat Adalet Hafıza Merkezi ve Uluslararası Af Örgütü ile birlikte yürüttüğümüz bu ortak izleme çalışmasını, Galatasaray Meydanı üzerindeki hukuki dayanaktan yoksun abluka kaldırılana kadar her hafta sürdürmeyi planlıyoruz. Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasaklama kararları, basın açıklamalarının bunlara bunlara dayanarak engellenmesi ve Cumartesi Anneleri/İnsanları ile hak savunucuların gözaltına alınması sürecini altı haftadır gözlemlemekte olan kurumlar, gözlem yaptıkları süre boyunca idari makamların ilgili AYM kararlarını uygulamadıklarını ve AYM kararlarında ihlale neden olduğu kabul edilen tutumlarını aynen sürdürdüklerini tespit etmiştir. ► Gözlem raporunu okumak için tıklayınız.

Yasak için bu kez UEFA Şampiyonlar Ligi Finali bahane edildi

• Gözlemcilerin önceki haftalarda da buluştuğu ve Cumartesi Anneleri/İnsanları Galatasaray Meydanı’na çıkmadan önce alanı yukarıdan gözlemledikleri mekânda oturmaları ve gözlem yapmaları bu hafta polis tarafından engellendi. 11:11’de gözlemcilerin oturduğu ve cam kenarında bulunan masaya gelen bir polis memuru, bu masadan çekim yapacaklarını belirterek gözlemcilerin kalkmasını istedi. Gözlem kuralları gereği polis memuru ile herhangi bir etkileşime girmeyen gözlemciler, bulundukları mekânı terk etti.
• 11:59 itibariyle kayıp yakınları ve hak savunucularından oluşan bir grubun Şişhane yönünden yürüyerek Galatasaray Meydanı’na doğru geldiği görüldü. 12:00 itibariyle “Dağılın” anonsu yapılmaya başlandı. “Beyoğlu Kaymakamlığı yasağı” uyarınca Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın gösterilerinin “yasa dışı” olduğu belirtilen anons üç kez yapıldı. Son anons 12:01’de yapıldı. Son anons yapılmadan kayıp yakınları ve hak savunucularından oluşan grubun etrafının kalkanlarla çevrilmeye başlandığı görüldü. Grubun dağılması için herhangi bir koridor açılmadı.
• Kayıp yakınları ve hak savunucularını çevreleyen çemberi içine alacak ve İstiklal Caddesi’ni neredeyse yaya geçişine tamamen kapatacak ikinci bir hat oluşturuldu. Bu hattın geniş tutulduğu; bu hat ile İstiklal Caddesi’ndeki dükkanlar arasında iki kişinin zor geçebileceği bir alan bırakıldığı gözlemlendi. Gazeteciler ve gözlemciler, hızlı ve sert bir şekilde bu hat dışına itildi.
• Çember içine alınan grubun gözaltı işlemine direnmemesine rağmen araca bindirilmeden önce herkese düz şekilde kelepçe takıldığı görüldü. Gözaltına alınanlar araç içerisine geçmeden önce cep telefonlarının toplanarak bir poşete alındığı, gözaltına alınanlardan bazılarının elinde bulunan karanfil ve güllerin de toplanarak aynı poşete konulduğu görüldü.
• Güvenlik Şube amiri ile görüşen Hafıza Merkezi avukatı ile bir İHD avukatına gözaltı sonrasında kolluk tarafından tutulan kimlik tespit tutanağı ile Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasaklama kararı gösterildi. Tutanakta bahsi geçen Beyoğlu Kaymakamlığı’nın 09/06/2023 tarih ve ve 2023/666 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yasaklama konulu yazısı incelendiğinde, söz konusu yazının Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün 10 Haziran 2023 tarihinde Taksim Meydanı ve çevresi ile İstiklal Caddesi’nde düzenlenmek istenen toplanma, toplantı, yürüyüş, oturma ve protesto eylemi, basın açıklaması vb. eylem ve etkinliklerin 1 günlük yasaklanması talebini içerdiği, talebin altında Beyoğlu Kaymakamı’nın OLUR beyanı ile ıslak imzasını taşıdığı görüldü.
• Söz konusu yazıdan Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın barışçıl toplantısının, hem 13 Kasım 2022 tarihinde İstiklal Caddesi’nde gerçekleştirilen bombalı saldırısına atıf yapılarak hem de “Avrupa’nın kulüpler bazında en prestijli organizasyonu olan 10 Haziran 2023 Cumartesi günü İstanbul’da düzenlenecek olan 2023 UEFA Şampiyonlar Ligi Finali” gerekçe gösterilerek verilmiş olan 1 günlük etkinlik yasaklama kararıyla engellendiği anlaşıldı.
• Gözlemciler, ilk gözlemcinin varış saatinden gözaltına alınanların ifade işlemleri tamamlandıktan sonra İHD İstanbul Şubesi’ne geldiği zamana kadar Taksim Meydanı ve İstiklal Caddesi’nde bulunmuştur. Bu süreçte UEFA Şampiyonlar Ligi final maçını oynayacak takımların taraftarlarının farklı noktalarda kalabalık halde toplandıklarını ve takımlarına ait bayraklarla birlikte slogan attıklarını, bu gruplarının yakınlarında bulunan sivil ya da üniformalı polislerin bu kalabalık gruplara söz konusu yasaklama kararına dayanarak müdahalede bulunmadığını gözlemlemiştir.
• Gözaltına alınan erkeklerden oluşan grupla yapılan görüşme sırasında Galatasaray Meydanı’nda gözaltına alınanların tamamına düz kelepçe yapıldığı, toplam 3 hastane (Bayrampaşa Devlet Hastanesi, Çapa Devlet Hastanesi ve Eyüp Devlet Hastanesi) gezdirildiklerini, bu sürede kelepçelerinin açılması taleplerine rağmen açılmadığı, araç içerisinde Mikail Kırbayır’a polislerden birinin “Otur lan” şeklinde hitap ettiği, buna itiraz eden Ali Tosun’a polisin yumruğunu hava kaldırdığını ama orada bulunanların itirazı üzerine yumruğunu indirdiği öğrenildi.
• Gözaltına alınanların emniyetteki ifade işlemlerinden sonra kadınlardan oluşan grubun Eyüp Devlet Hastanesi’ne, erkeklerden oluşan grubun da Okmeydanı Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi’ne götürüldüğü ve oradan serbest bırakıldıkları öğrenildi.

Beyoğlu Kaymakamlığı’nın yasaklarına ilişkin ek notlar

• Avukatlar, AYM’nin kararının uygulanması için sırasıyla Beyoğlu Kaymakamlığı’na ve İstanbul Valiliği’ne dilekçe ile başvurduklarını ancak bu dilekçelerine istinaden kendilerine bir cevap verilmediğini belirtmektedir.
• Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın, AYM’nin Maside Ocak Kışlakçı kararının ardından Galatasaray Meydanı’na giderek yapmak istedikleri basın açıklamaları, 947. haftadan itibaren Beyoğlu Kaymakamlığı’nın vermiş olduğu “yasaklama kararı”na istinaden engellense de İHD İstanbul Şube’ye, kayıp yakınlarına ve avukatlarına toplanma öncesinde bu yasaklama kararları tebliğ edilmemiştir.
• Yasaklama kararları doğrudan ilgililere tebliğ edilmediği gibi, kamuoyuna yönelik bir bilgilendirme de yapılmamaktadır. Söz konusu yasaklama kararları sadece Galatasaray Meydanı’nı kapsamamakta, Taksim Meydanı ve çevresi ile İstiklal Caddesi üzerinde düzenlenecek tüm toplanma, basın açıklaması ve benzeri etkinlikleri kapsamaktadır. Bu yönüyle, yasaklama kararları sadece Cumartesi Anneleri/İnsanları’nı değil, İstanbul’un en merkezi bölgesinde toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını kullanmak isteyen herkesi ilgilendirmekte ve etkilemektedir.
• Toplantı ve basın açıklaması gibi etkinliklerin “21/05/2023 günü saat 00:01’den 04/06/2023 günü saat 23:59’a kadar 15 (on beş) gün süreyle” yasaklanmasına dair Beyoğlu İlçe Emniyet Müdürlüğü’nün 22.05.2023 tarihli yazısının, yasaklamanın geçerli olduğu süre boyunca Beyoğlu Kaymakamlığı’nın internet sitesinde yayımlanmamış olması nedeniyle Taksim Meydanı ve çevresi ile İstiklal Caddesi üzerinde toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkını kullanmak isteyen herkes kolluk müdahalesi ile karşı karşıya bırakılmıştır.
• 10 Haziran 2023 tarihinde düzenlenen 950. hafta buluşmasının engellenmesine gerekçe olarak sunulan 9 Haziran tarihli yasaklama kararında dayanak gösterilen maçın başlama saatinin 22:00 olması karşısında, maç öncesinde var olduğu ifade edilen kamu düzeninin bozulma riskinin maç sonrasında ne şekilde ortadan kalktığı değerlendirilmeden yasaklama kararının maçın bitimi ile birlikte 23:59’da sona eriyor olması ise dikkat çekicidir.

Hukuki durum Maside Ocak ve Gülseren Yoleri’nin bireysel başvurularını karara bağlayan Anayasa Mahkemesi, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 25 Ağustos 2018 tarihinde düzenlenen 700. hafta buluşmasının Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından yasaklanmasının ve polisin sert müdahalesinin “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlali” olduğuna hükmetmişti. O gün gözaltına alınanlar arasında bulunan ve hakkında “2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet” iddiasıyla üç yıla kadar hapis istemiyle dava açılan kayıp yakını Maside Ocak’ın ve o gün polis müdahalesine maruz kalan İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi Başkanı Gülseren Yoleri’nin bireysel başvurularını değerlendiren AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın “gözaltında kaybedilen yakınlarının bulunması ve kamuoyunda farkındalık yaratılması için oturma eylemi düzenlemek istemesinin demokratik bir toplumda saygı ile karşılanması gerektiği” tespitinde de bulundu. AYM kararlarına rağmen Galatasaray Meydanı halen polis ablukası altında ve Cumartesi İnsanları’nın barışçıl eylemi her hafta polis müdahalesiyle engelleniyor. ► Gözlem raporunu okumak için tıklayınız.