COVID-19 pandemisinin etkilemediği alan yok. Petrol fiyatlarından turizme, gıda üretiminden eğitime her alan pandemiden nasibini almış durumda. Ve elbette basın. Ulusal ve uluslararası medya pandemiye karşı bir şekilde ayakta durmayı becerse de, yerel medya nefes alamaz duruma geldi.
‘Resmi ilanlar ve ihale ilanları kesildi’
Pandemi sonrası yaşadıkları sıkıntıları MLSA’ya anlatan 34 yıllık Öz Diyarbakır Gazetesi’nin yöneticilerinden Fahrettin Kanat, “Salgın yerel basını bitirdi” diye başlıyor sözlerine ve şöyle devam ediyor: Fahrettin Kanat
“Bunun en önemli nedeni ilanların kesilmesi, maddi yönden tükenmiş durumdayız. Çalışanlar evlerinden devam etse de, onların ödemelerini yapacak gücümüz yok denecek kadar azaldı. İcra-iflas ilanları bitti, devlet koronavirüsü bahane ederek ihalelerin yüzde 50’sini doğrudan temin yoluyla yapıyor ve ilana çıkmıyor. Bu bizim sonumuzu getirecek.” Diyarbakır’da valiliğin maske ve dezenfektan temini konusunda kendilerini desteklediğini, ancak bunun yeterli bir destek olmadığını söyleyen Kanat, kentte koronavirüs için bir bilinç oluşmadığını, o yüzden kendi sıkıntılarının da süreceğini düşünüyor:“İnsanlar sadece sokağa çıkma yasağı olduğunda dışarı çıkmıyorlar, onun dışında her gün sokaklar dolup taşıyor. Sosyal mesafe diye bir şey yok, maskesiz geziyorlar. Şu anda postanenin önünde yardım parası almak için e-devlet şifresi kuyruğu bekleniyor, binlerce insan iç içe.”Tabloid boydaki 16 sayfalık Öz Diyarbakır Gazetesi’nin beş muhabiri olduğunu söyleyen Kanat, yerel basın için bir an önce tedbirlerin hayata geçirilmesi gerektiğini savunuyor:“Basın İlan Kurumu üstüne düşeni yapmalı. Mesela ulusal basına krediler veriliyor, ama yerel basına verilmiyor. Gazete sahiplerine hiçbir destek yok. Sadece muhabirlere 6 bin TL geri ödemeli destek yapıldı. Madem öyle, gazete sahiplerine de 30-40 bin TL’lik geri ödemeli destekler sağlansın.”Sigorta ve vergi ödemelerinin geriye atıldığını, ancak altı ay sonra hepsini ödemek zorunda kalacaklarını söyleyen Kanat yaşadıkları maddi kayba dair şu bilgileri veriyor:“Koronadan önce aylık ilan gelirimiz 26-27 bin lirayı buluyordu. Şu anda doların artışıyla birlikte aylık giderimiz 21-22 bin liraya yaklaşıyor ve aldığımız ilanın bedeli 2 bin TL. Bu gidişle gazeteyi kapatmaktan başka çaremiz kalmayacak.”
Batman’da 10 yerel gazete kapandı
18 yıllık Batman Sonsöz Gazetesi’nin sahibi Ercan Atay, yerel basının korona sürecinden yüzde 100 etkilendiği görüşünde. Salgın öncesi 11 çalışanının olduğunu ve bunlardan 5’ini işten çıkarmak zorunda kaldığını söyleyen Atay; her gün bastıkları gazetelerini artık sadece haftada üç gün basmak zorunda kaldıklarını anlatıyor:“Resmi ilanlar sıfır noktasına geldi. Gelirimizin önemli bir bölümü resmi ilanlardan geliyordu. Yine reklamlar ve abonelikten de bir gelirimiz vardı. Ama artık reklam veren esnaf da kalmadı, çünkü her yer kapalı.” Ercan Atay
Devletin bütün alımlarını doğrudan temin yoluyla yapmasının kendilerini çok zor duruma soktuğunu anlatan Atay, “Şu anda sıfır gelirle gazete yapmaya çalışıyoruz. Bir yandan sigorta, işçi maaşı, matbaa gideri ve kira ödüyoruz. Şu an harcamalarımız eskiye göre düşük çünkü haftada üç gün bastığımız için kağıt ve elektrik giderimiz azaldı, ama gelirimiz de tamamen düştü” diyor.Bu şekilde en fazla iki-üç ay dayanabileceklerini söyleyen Ercan Atay, beklentilerini ise şöyle sıraladı:“Tabii en büyük dileğimiz salgının bir an önce bitmesi. Ancak bu süreçte Basın İlan Kurumu’nun ilan gelirlerinden yüzde 15 kesinti yapmamasını öncelikli olarak istiyoruz. Her esnafa tanınan krediler bize tanınmıyor, bunu yerel basın için de talep ediyoruz. Ve elbette özel kredi imkânı da.”COVID-19 ile birlikte Batman’da basılan 16 günlük gazeteden 11’inin kapandığını aktaran Atay, şu ana kadar valiliğin 23 Nisan kutlama mesajı yayını sonrası yaptığı 1000 liralık destek dışında bir destek göremediklerini ve işsiz kalan 18 basın çalışanının gıda yardım paketleriyle evlerini geçindirdiğini de sözlerine ekledi.
‘Bir ay dayanacak gücümüz kaldı’
Hüsniye Karakoyun
Hüsniye Karakoyun, bir kadın gazetesi olan Tunceli Emek’in sahibi. Aynı zamanda bir matbaa sahibi de olan Karakoyun, gazete ve matbaanın karşılıklı birbirini finanse ettiğini ama 20 Mart’tan beri ikisini de kapattığı için tam bir ekonomik kıskaç yaşadığını söylüyor.20 Mart’tan beri gazetenin kapalı olduğunu, matbaada günde sadece bir kişinin günde bir-iki saat baskı işleri için çalıştığını anlatan Karakoyun, 7 kişiden oluşan personelinin maaşlarını tam ödemeye devam ettiğini, üstüne üstlük vergi, sigorta, Bağ-Kur, elektrik, su, internet gibi kalemlerle aylık 42 bin liralık giderlerinin olduğunu anlatarak devam ediyor:“Aylık 42 bin TL’lik ödememiz var ve çok zorlanıyoruz. Tunceli çok küçük bir şehir, hayat durmuş durumda. Matbaa çalışmıyor, resmi ilan da gelmeyince önümüzü göremez hale geldik.”Bu sürecin birkaç ay daha sürmesi durumunda pek çok esnafın iflas edeceğini söyleyen Karakoyun, “Devlet bu dönemde SGK gibi pek çok yükü üstlenmeli. Yaygın medyada sanki devlet kısa çalışma ödeneği ile işvereni koruyormuş gibi bir hava oluşturuluyor. Tersine, devlet kendini korumaya aldı” diye konuşuyor.İki aydır hazırdaki paradan gazeteyi döndürdüğünü söyleyen Hüsniye Karakoyun, bunu en fazla bir ay daha yapabileceğini söylüyor. Yaz mevsiminin bölgede düğün sezonu olduğunu ve matbaada basılan davetiyelerin kendileri için önemli bir gelir kaynağı olduğunu hatırlatan Karakoyun, “Salgın nedeniyle düğünler de yapılmayabilir” diyerek tehlikenin çok da uzakta olmadığına vurgu yapıyor.
‘Teknolojiyi daha yoğun kullanmaya başladık’
Adem Turgut
Haldız Grup bünyesinde yayın yapan Özgür Kocaeli gazetesi ise salgın sürecinden pozitif etkilenenler. Bunun en önemli nedeni ilan ve reklama bağlı bir yayıncılık yapmıyor olmaları. Gazetenin 54 yaşındaki genel yayın yönetmeni Âdem Turgut, salgın sürecini yeni medya dönemine uyum sağlamak için bir avantaj olarak gördüklerini ve dijitale yönlendiklerini anlatıyor:“Anlık habere dönüş bize güç kattı. Artık teknolojiyi daha iyi kullanıyoruz, internet okunma oranlarımız çok yükseldi. 2 milyon nüfuslu bir kentte aylık okunma oranımız 2 milyonu geçmiş durumda. Site içi tıklamalar 10 milyona, oturum açmalar 4 milyona ulaştı.”29 yıllık bir gazete olduklarını dikkat çeken Turgut; bu dönemde home office sistemine geçtiklerini ve hiç kimseyi işten çıkarmadıklarını da vurgulayarak, “Sahaya da az muhabir gönderiyoruz. Mümkün oldukça telefon ve sosyal medya üzerinden yayınlar yapıyoruz” diyor.Haziran’da bir normalleşme süreci planladıklarını ama bunun için de ofisi yeniden dizayn edeceklerini söyleyen Turgut, yerel medyanın çoğunun aksine şanslı olduklarını da belirtmeden geçemiyor.
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) haber alma hakkı, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü alanlarında faaliyet yürüten bir sivil toplum kuruluşudur. Derneğimiz başta gazeteciler olmak üzere mesleki faaliyetleri sebebiyle yargılanan kişilere hukuki destek vermektedir.
Fahrettin Kanat
“Bunun en önemli nedeni ilanların kesilmesi, maddi yönden tükenmiş durumdayız. Çalışanlar evlerinden devam etse de, onların ödemelerini yapacak gücümüz yok denecek kadar azaldı. İcra-iflas ilanları bitti, devlet koronavirüsü bahane ederek ihalelerin yüzde 50’sini doğrudan temin yoluyla yapıyor ve ilana çıkmıyor. Bu bizim sonumuzu getirecek.”
Diyarbakır’da valiliğin maske ve dezenfektan temini konusunda kendilerini desteklediğini, ancak bunun yeterli bir destek olmadığını söyleyen Kanat, kentte koronavirüs için bir bilinç oluşmadığını, o yüzden kendi sıkıntılarının da süreceğini düşünüyor:
“İnsanlar sadece sokağa çıkma yasağı olduğunda dışarı çıkmıyorlar, onun dışında her gün sokaklar dolup taşıyor. Sosyal mesafe diye bir şey yok, maskesiz geziyorlar. Şu anda postanenin önünde yardım parası almak için e-devlet şifresi kuyruğu bekleniyor, binlerce insan iç içe.”
Tabloid boydaki 16 sayfalık Öz Diyarbakır Gazetesi’nin beş muhabiri olduğunu söyleyen Kanat, yerel basın için bir an önce tedbirlerin hayata geçirilmesi gerektiğini savunuyor:
“Basın İlan Kurumu üstüne düşeni yapmalı. Mesela ulusal basına krediler veriliyor, ama yerel basına verilmiyor. Gazete sahiplerine hiçbir destek yok. Sadece muhabirlere 6 bin TL geri ödemeli destek yapıldı. Madem öyle, gazete sahiplerine de 30-40 bin TL’lik geri ödemeli destekler sağlansın.”
Sigorta ve vergi ödemelerinin geriye atıldığını, ancak altı ay sonra hepsini ödemek zorunda kalacaklarını söyleyen Kanat yaşadıkları maddi kayba dair şu bilgileri veriyor:
“Koronadan önce aylık ilan gelirimiz 26-27 bin lirayı buluyordu. Şu anda doların artışıyla birlikte aylık giderimiz 21-22 bin liraya yaklaşıyor ve aldığımız ilanın bedeli 2 bin TL. Bu gidişle gazeteyi kapatmaktan başka çaremiz kalmayacak.”
Ercan Atay
Devletin bütün alımlarını doğrudan temin yoluyla yapmasının kendilerini çok zor duruma soktuğunu anlatan Atay, “Şu anda sıfır gelirle gazete yapmaya çalışıyoruz. Bir yandan sigorta, işçi maaşı, matbaa gideri ve kira ödüyoruz. Şu an harcamalarımız eskiye göre düşük çünkü haftada üç gün bastığımız için kağıt ve elektrik giderimiz azaldı, ama gelirimiz de tamamen düştü” diyor.
Bu şekilde en fazla iki-üç ay dayanabileceklerini söyleyen Ercan Atay, beklentilerini ise şöyle sıraladı:
“Tabii en büyük dileğimiz salgının bir an önce bitmesi. Ancak bu süreçte Basın İlan Kurumu’nun ilan gelirlerinden yüzde 15 kesinti yapmamasını öncelikli olarak istiyoruz. Her esnafa tanınan krediler bize tanınmıyor, bunu yerel basın için de talep ediyoruz. Ve elbette özel kredi imkânı da.”
COVID-19 ile birlikte Batman’da basılan 16 günlük gazeteden 11’inin kapandığını aktaran Atay, şu ana kadar valiliğin 23 Nisan kutlama mesajı yayını sonrası yaptığı 1000 liralık destek dışında bir destek göremediklerini ve işsiz kalan 18 basın çalışanının gıda yardım paketleriyle evlerini geçindirdiğini de sözlerine ekledi.
Hüsniye Karakoyun
Hüsniye Karakoyun, bir kadın gazetesi olan Tunceli Emek’in sahibi. Aynı zamanda bir matbaa sahibi de olan Karakoyun, gazete ve matbaanın karşılıklı birbirini finanse ettiğini ama 20 Mart’tan beri ikisini de kapattığı için tam bir ekonomik kıskaç yaşadığını söylüyor.
20 Mart’tan beri gazetenin kapalı olduğunu, matbaada günde sadece bir kişinin günde bir-iki saat baskı işleri için çalıştığını anlatan Karakoyun, 7 kişiden oluşan personelinin maaşlarını tam ödemeye devam ettiğini, üstüne üstlük vergi, sigorta, Bağ-Kur, elektrik, su, internet gibi kalemlerle aylık 42 bin liralık giderlerinin olduğunu anlatarak devam ediyor:
“Aylık 42 bin TL’lik ödememiz var ve çok zorlanıyoruz. Tunceli çok küçük bir şehir, hayat durmuş durumda. Matbaa çalışmıyor, resmi ilan da gelmeyince önümüzü göremez hale geldik.”
Bu sürecin birkaç ay daha sürmesi durumunda pek çok esnafın iflas edeceğini söyleyen Karakoyun, “Devlet bu dönemde SGK gibi pek çok yükü üstlenmeli. Yaygın medyada sanki devlet kısa çalışma ödeneği ile işvereni koruyormuş gibi bir hava oluşturuluyor. Tersine, devlet kendini korumaya aldı” diye konuşuyor.
İki aydır hazırdaki paradan gazeteyi döndürdüğünü söyleyen Hüsniye Karakoyun, bunu en fazla bir ay daha yapabileceğini söylüyor. Yaz mevsiminin bölgede düğün sezonu olduğunu ve matbaada basılan davetiyelerin kendileri için önemli bir gelir kaynağı olduğunu hatırlatan Karakoyun, “Salgın nedeniyle düğünler de yapılmayabilir” diyerek tehlikenin çok da uzakta olmadığına vurgu yapıyor.
Adem Turgut
Haldız Grup bünyesinde yayın yapan Özgür Kocaeli gazetesi ise salgın sürecinden pozitif etkilenenler. Bunun en önemli nedeni ilan ve reklama bağlı bir yayıncılık yapmıyor olmaları. Gazetenin 54 yaşındaki genel yayın yönetmeni Âdem Turgut, salgın sürecini yeni medya dönemine uyum sağlamak için bir avantaj olarak gördüklerini ve dijitale yönlendiklerini anlatıyor:
“Anlık habere dönüş bize güç kattı. Artık teknolojiyi daha iyi kullanıyoruz, internet okunma oranlarımız çok yükseldi. 2 milyon nüfuslu bir kentte aylık okunma oranımız 2 milyonu geçmiş durumda. Site içi tıklamalar 10 milyona, oturum açmalar 4 milyona ulaştı.”
29 yıllık bir gazete olduklarını dikkat çeken Turgut; bu dönemde home office sistemine geçtiklerini ve hiç kimseyi işten çıkarmadıklarını da vurgulayarak, “Sahaya da az muhabir gönderiyoruz. Mümkün oldukça telefon ve sosyal medya üzerinden yayınlar yapıyoruz” diyor.
Haziran’da bir normalleşme süreci planladıklarını ama bunun için de ofisi yeniden dizayn edeceklerini söyleyen Turgut, yerel medyanın çoğunun aksine şanslı olduklarını da belirtmeden geçemiyor. 