Son günlerde eski milletvekili Ferhat Encü’ye yönelik online saldırı sonrası tekrar gündeme gelen “Kürdistan” kelimesinin geçmişte kimin söylediğine göre farklı sonuçları olsa da, bugün “Kürdistan” demek açık bir şekilde idari para cezası, yargılama veya sansürlenme riskini ortaya koyuyor
HİCRAN CENGİZ
RTÜK tarafından 2023 yılı başından bu güne kadar televizyon kanallarına “Kürdistan ve Kürt Meselesi” kullanımı için toplam 908 bin 252 TL para cezası kesti. Bu cezaların arasında İlke TV’de yayınlanan tartışma programında “Kürdistan” ifadesinin kullanıldığı gerekçesi ile 85 bin 738 TL idari para cezası da yer alıyor. Bu süre içinde Halk TV'ye de Selahattin Demirtaş'ın kitabının tanıtılması nedeniyle beş defa program durdurma cezası verildi
Genelde siyasi konuşmalarda karşılaşılan “Kürdistan” kelimesi son olarak 22 Haziran günü Türkiye-Portekiz arasında gerçekleşen futbol maçına dair tartışmalar sonucu gündeme geldi. Eski Halkların Demokratik Partisi (HDP) Şırnak milletvekili Ferhat Encü karşılaşma sırasında “Bijî Portîkez…/ Yaşasın Portekiz” tweetine karşılık olarak Memleket Partisi’nin Genel Başkanı Muharrem İnce “Sen vatansızsın, sen ahlaksızsın!” paylaşmında bulundu.
Elazığlı iş insanı ve siyasetçi Arda İlaldı ise İnce’ye tepki olarak “Seni Kürdistan’a bekleriz” şeklinde bir paylaşım yaptı. Aynı zamanda Fenerbahçe Spor Kulübü Kongre Üyesi olan İlaldı’nın Kürdistan paylaşımının ardından kulüpten ihracı talep eden bir linç kampanyası başladı.
RTÜK’ün para cezaları yağdırdığı, milliyetçi kullanıcıların linçle karşılık verdiği Kürdistan kelimesine bugüne kadar kimler kullandı?
Erdoğan’ın grup toplantısında yaptığı konuşma
19 Kasım 2013’te TBMM’de partisinin grup toplantısında konuşan Recep Tayyip Erdoğan, Başbakanlığı döneminde partisinin grup toplantısında yaptığı konuşmada, ilk Meclis zabıtlarında “Kürdistan” ifadesinin olduğunu belirterek, “Kürdistan” ifadesine karşı çıkan MHP ve CHP’yi eleştirmişti. Erdoğan, “Kürdistan kelimesini o Meclis zabıtlarında görecekler” diyerek MHP ve CHP’li vekillere seslenmişti.
Osman Baydemir’in meclis konuşması
Osman Baydemir, HDP sözcüsü olduğu 2017 yılında TBMM’deki konuşmasında “Ben Kürdistan’dan gelen bir temsilci olarak benim isteğim bu çatı, Türk’ün ve Kürt’ün ortak çatısı olmalıdır” dedi.
Meclis Başkanı Ayşenur Bahçekapılı’nın “Kürdistan neresi?” sorusuna Baydemir elini kalbine koyarak, “Aha şurası Sayın Başkan, aha şurası, Kürdistan şurası” cevabını vermişti. Bunun üzerine Meclis’ten geçici çıkarma cezası verilmesine karşı Baydemir’in başlattığı yasal süreç, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) sonuçlandı. AİHM, Baydemir’in başvurusunda, 'ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmetti.
Gazeteci Mehmet Sanri, Binali Yıldırım
2019 yılında ise Yılmaz Güney’in “Kürdistan” kelimesini kullandığı 1984 yılında Paris Kürt Enstitüsü’ndeki Newroz programında yaptığı konuşmayı sosyal medya hesabından paylaşması nedeniyle gazeteci Mehmet Sanri hakkında dava açıldı. İstanbul 37. Asliye Ceza Mahkemesi kararında, 'Kürdistan' kelimesini kimi zaman üst düzey yöneticilerin de kullandığına dikkat çekerek gazeteci hakkında beraat kararı verdi.
Mahkeme kararında 2019 yılında AKP'nin İstanbul adayı Binali Yıldırım, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kuruluşunda Mustafa Kemal Atatürk tarafından davet edilenler arasında "Kürdistan mebusunun da olduğunu" söylediğini hatırlattı.
Abdullah Gül’ün Irak yolculuğu
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül 2009 yılında Irak’a giderken uçakta Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi’nden “Kürdistan” olarak bahsetmiş ve “Ne diyeceğim? Yunanistan, Makedonya’ya ‘Makedonya’ demiyor diye biz de demiyor değiliz. Irak Anayasası’nda ne yazıyorsa o” demişti. Muhalefet partileri “Kürdistan” demesine tepki gösterince Gül, Irak dönüşü Esenboğa Havalimanı'nda yaptığı açıklamada “Ben o ifadeyi kullanmadım” demişti.
Çözüm sürecinin sonlanmasının ardından muhalefet kanadında "Kürdistan" kelimesinin kullanımına yargılama ve sansür uygulanırken iktidar çevrelerinde ise "Kürdistan" kelimesinin kullanılmadığı görüldü. Kürdistan kelimesinin kullanılmasının haberleştirilmemesi bu uygulamaların ana hattını oluşturdu. Kullanıldığında uygulanan sansürün ana aktörü olarak RTÜK, "Kürdistan"ın her bir kullanım için idari para cezaları, yayınların incelemeye alınması ve yayın lisanslarının durdurulması gibi uygulamaları hayata geçirdi.
Gündem olan linç, bu yaptırımlar düşünüldüğünde Fenerbahçe Spor Klübünden ihracı istenen Arda İlaldı, bir televizyon kanalında yaşadığı süreci ve mağduriyeti ancak "Kürdistan" ifadesini kullanmadan anlatacak ya da katıldığı televizyon kanalı reklam gelir vergisi üzerinden hesaplanan bir para cezası ile karşılaşacak.
