POYRAZ CAN
ANTALYA - Antalya'da, 2019’da, Newroz konuşmasında, “terör örgütü propagandası yaptığı” iddiasıyla 10 ay hapis cezası alan HDP PM Üyesi Nihat Akkaya, Anayasa Mahkemesi’nin ‘hükmün açıklanmasının geri bırakılması’ sisteminin, ‘keyfî müdahaleleri engelleyemediği’ ile ‘temel hak ve özgürlük ihlallerini gidermekte yetersiz kaldığı’na yönelik kararı üzerine beraat etti.
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Parti Meclisi (PM) üyesi Nihat Akkaya hakkında, 2019 yılında Antalya’da düzenlenen Newroz kutlamasındaki konuşmasında, “Zarife’lerin, Sakine’lerin, Leyla Güven’lerin direnişi”, “Dehak’lara karşı Kawa’ların direnişi” dediği; PKK lideri “Abdullah Öcalan’ı övdüğü”, Öcalan’ı “direnişin yaratıcısı ve güneşi olarak gördüğü” ve “tecridin kırılmasında bahsettiği” gerekçesiyle 2020 yılında, “terör örgütü propagandası yapmak” iddiasıyla dava açıldı. Antalya 9'uncu Ağır Ceza Mahkemesi'nde görülen davada mahkeme, 22 Ekim 2020'de verdiği kararda iddia makamının talebine uydu ve “suçun işlendiğinin sabit olduğu” gerekçesiyle Akkaya’ya 10 ay hapis cezası verdi. Ancak mahkeme, hükmün açıklanmasını geri bıraktı.
Kararın ardından Akkaya avukatı aracığıyla Anayasa Mahkemesi'ne (AYM) bireysel başvuruda bulundu. Başvuruda, “yerel mahkeme tarafından hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmesinin başvurucuların ifade özgürlükleri ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme haklarını ihlal ettiği” belirtildi.
“HAGB keyfi uygulamaları engellemiyor”
Başvuruyu inceleyen AYM, 29 Mart 2023 tarihinde, esasa girmeden usul yönünden verdiği kararda, “hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun” işlevsizliğine vurgu yaptı. AYM kararında, “hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun, bizatihi kendisinin mevcut sistemde kamu gücünü kullanan organlarca gerçekleştirilen keyfî müdahaleleri engelleyemediği, süregelen temel hak ve özgürlük ihlalleri gidermekte yetersiz bir sistem olduğunu” belirtti ve bu nedenle Anayasa’nın 26. ve 34. maddelerinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü ile toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının ihlal edildiğine hükmetti.
AYM kararı üzerine Antalya 9'uncu Ağır Ceza Mahkemesi'nde yeniden görülmesine başlanan davada, Akkaya hakkında verilen ilk karar iptal edilirken, mevcut delillere göre Akkaya’nın iddianameye konu olan eyleminin “kanunda suç olarak tanımlanmamış olması” nedeniyle beratına karar verildi.
AYM, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması düzenlemesini iptal etti
Resmi Gazete'de 1 Ağustos 2023 tarihinde yayımlanan karara göre, Anayasa Mahkemesi (AYM), 2 yıl ve daha az hapis cezası ya da adli para cezası öngörülen suçlarda uygulanan ‘Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)’ düzenlemesini iptal etti.
Bu karar Trabzon 2. Asliye Ceza Mahkemesi, "kasten yaralama" ve "görevi yaptırmamak için direnme" suçlarından açılan bir ceza davası sonunda Yüksek Mahkemeye yaptığı iptal başvurusu üzerine alındı.
Yerel mahkeme başvuruda Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 231. maddesinde düzenlenen "hükmün açıklanmasının geri bırakılması"nın Anayasa'ya aykırı olduğunu ileri sürerek iptalini HAGB’nin iptalini istedi. Başvuruda, HAGB kararı verilmesiyle mağdurlar açısından yeterli giderim sağlamadığı, faillerin cezadan muaf tutulmasına yol açtığı ve devletin kişilerin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme şeklindeki yükümlülüğünü yerine getiremediği belirtilerek, bunun Anayasa'nın 17. maddesine aykırı olduğu ileri sürüldü.
İptal istemini görüşen Anayasa Mahkemesi, HAGB'nin iptaline hükmetti. İptal kararının 1 yıl sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırıldı.
HAGB nedir?
2005'te Türk Ceza ve Ceza Usul Hukuku'nda yapılan değişiklikle yürürlüğe giren HAGB düzenlemesi, 2 yıl veya daha az hapis cezası ya da adli para cezası öngörülen suçlarda, yargılama sonucunda verilecek mahkûmiyet hükmünün açıklanmasının belirli koşullara bağlı olarak 5 yıllığına ertelenmesi ve bu koşulların gerçekleşmesinin ardından, davanın düşürülmesi anlamına geliyor.
Geri bırakma süresi boyunca kişi, belirli şartları yerine getirmek zorunda kalıyor. Kişinin HAGB kararının kesinleşmesinden itibaren 5 yıl boyunca yeniden kasıtlı bir suç işlememesi gerekiyor. Bu süre boyunca şartları yerine getirirse, sanık hakkında açılmış kamu davasının düşürülüyor ve sanık ceza almamış oluyor. HAGB kararını kabul eden sanığın temyiz hakkı da bulunmuyor ve bu nedenle istinaf mahkemesine başvuramıyor.
Sanık şartları ihlal ederse mahkeme açıklanması geri bırakılan hükmü açıklıyor. Böylece verilen cezanın uygulanıyor. Açıklanan istinaf incelemesine tabi oluyor.
