SEÇİL TÜRKKAN
Arkeoloji ve Gazetecilik okudu. BirGün, Açık Radyo ve Teyit gibi mecralarda editör, muhabir, program yapımcısı, yazar olarak çalıştı. Açık Radyo’da Yasaklı Şehirlerden Sesler, Soma Nöbeti: Ay’ın 13’ü, akademisyen Bülent Şık’la birlikte Açık Sofra ve medya ve nefret söylemi temalı Balık Gözü isimli programları hazırladı. Diken, K24, Ot Dergi, Bir + Bir Ekspres, Newslab Turkey ve Kapsül’de yazıları yayımlandı. Medyapod adlı bağımsız podcast ağının kurucularından. Türkiye’yi eylemler üzerinden dinleyen podcast Devam Filmi’nin sunucu ve yapımcısı. İletişim Yayınları’ndan Mart ayında yayınlanan Seçim Güvenliği İçin Sandıkları Korumak’ın yazarı.
BirGün, Evrensel ve Cumhuriyet’in yeni medya için belirledikleri spesifik bir stratejileri yok ancak her üç kurum da haberlerini doğru ve tık avcılığından uzak durarak ulaştırmak istiyor. Çünkü basılı medyanın da temel gelir kaynağı artık yeni medya, bütün planların en başında da burası geliyor.
Türkiye’de bağımsız ya da alternatif kanatta çok sayıda basılı gazete kalmadı. Sebebi medyanın çölleşmesi ve bir de dijitale olan ilgi elbette. Bu durum, varolanların devam etme stratejilerini daha önemli bir hale getiriyor. Basılı son muhalif gazetelerden BirGün, Evrensel ve Cumhuriyet’in internet sorumlularına yeni medya ile uyumlanma stratejilerini ve 2024 planlarını sorduk. BirGün Web Yayın Koordinatörü Berkant Gültekin, Evrensel İnternet Sorumlusu İsmail Gökhan Bayram ve cumhuriyet.com.tr Yayın Koordinatörü Ercan Erdal yanıt verdi.
Her üç mecranın sorumlusunun da erkeklerden oluşmasının ister istemez bir anlama geldiğini burada konuşabiliriz. Türkiye’de 782 medya kurululuşunu mercek altına alan “Türkiye haber medyasında kadın ve liderlik” isimli araştırmaya göre, günlük ulusal gazetelerde haber merkezi üst düzey yöneticilerinin yüzde 87.91’i erkek ve yüzde 12.01’i kadınlardan oluşuyor. Reuters Enstitüsü’nün 2023 Mart tarihli raporuna göre ise de dünyada, 240 markadaki 180 üst düzey editörün yalnızca yüzde 22’si kadın. Yani işler hâlâ pek parlak değil.
Haber merkezleri erkeklerin yönetiminde
Günlük ulusal gazetelerde haber merkezi üst düzey yöneticilerinin yüzde 87.9’u erkek ve yüzde 12.1’i kadınlardan oluşuyor.
Konumuza dönelim; başta merak ettiğimiz şey yapay zekanın haber odaları için tartışıldığı bu dönemde gazetelerin dijital bir strateji geliştirip geliştirmediği, X, Facebook, YouTube için attıkları adımlar, dijital tarafın gazeteleri üzerindeki etkileri, yeni medyayı bir gelir mecrası olarak ele alıp almadıkları oldu. Aldığımız yanıtlara göre ise her üç kurumun da ortaklaştığı çizgi etik.
Üç muhalif gazetenin aylık ziyaretçi sayıları
Birgün gazetesi 15,1M
Evrensel gazetesi 1,9M
Cumhuriyet gazetesi 20M
Tık avcılığından kaçındıklarını söylediler. similarweb.com üzerinden edindiğimiz verilere göre birgun.net’in aylık ziyaret sayısı 15.1M ve evrensel.com.tr’nin 1.9M iken, cumhuriyet.com.tr’nin ziyaretçi sayısı 20M’yi buluyor. Sitede en uzun kalma süresi de yine Cumhuriyet’te.
Elbette Cumhuriyet’in 1924’te kurulduğunu akılda tutmak gerek, Türkiye ona daha fazla aşina. Bunun yanında 2004’te yayın hayatına başlayan BirGün Sol Parti, ve 1995’te yayın hayatına başlayan Evrensel de Emek Partisi ile ilişkili. Cumhuriyet’i ise Cumhuriyet Halk Partisi ile ilişkilendirmek yanlış olmaz. Yani aslında basılı gazeteleri arkalarındaki örgütlenme de tutuyor.
Türkiye’nin en çok ziyaret alan haber sitesi yine similarweb’e göre hürriyet.com.tr. Onu Milliyet ve Mynet izliyor. Elbette Google’ın yüzde 81 oranında iktidar medyasını öne çıkardığı konusu da bu rakamlardan bağımsız değil. Dolayısıyla bu kurumların etiği dert ettiklerini söylemek zor.
BirGün Gazetesi Aralık 2009’da katıldığı X’te 2.1M takipçiye sahip, X’i kişileri internet sitelerine çekmek için kullandıklarını anlatıyorlar. Aynı tarihte platforma katılan Evrensel’in takipçisi ise 827,4K. Cumhuriyet Eylül 2010’da X kullanmaya başlamış ve takipçisi 3.5M. Yine de her üç medya kurumunun da ajandasında şimdilik X’ten vazgeçmek yok. X’e rakip olabileceği söylenen Threads ise ya ilk heyecanla denenmiş ya da ismi bile geçmiyor. Özellikle gazeteciler ve X arasındaki sinir savaşı, gazetecilerin X’in Elon Musk yönetimine geçişinden sonra dezenformasyonun savunucusu olduğuna yönelik suçlamasından sonra bu platformu ve kurumların tutumlarını izlemek yine de ilgi çekici olacak.
YouTube’ta BirGün TV’nin 135 Bin, Evrensel’in 47,4 bin, Cumhuriyet’in de 395 bin abonesi var. Cumhuriyet’te “360”, “Bilinmeyene Tanıklık” gibi isimlerle özel projeler denenmiş şimdi ise daha çok ajanslardan gündem haberleri paylaşılıyor. BirGün TV ise “Bir Bakış” ve “BirGün Yazarları Anlatıyor” isimli güncel bölümlerinde yeni ve özgün işler üretiyor. Evrensel ise YouTube kanalında podcastini de yaptığı köşeleri barındırıyor. “Geniş Açı”, “Sağlık Olsun” bunlardan bazıları. BirGün de YouTube içeriklerini podcast olarak da yüklüyor. Cumhuriyet Gazetesi ise YouTube POdcast hesabına sahip ama şimdilik neredeyse kullanılmamış. Üç medya kurumunun da sorularımıza yanıt verirken saydığı ilk mecralar arasında podcast yoktu. Bu da bu seçeneğin onlar için ilk sırada olmadığını gösteriyor.
X, Facebook, YouTube, Instagram, DailyMotion üç kurumun da kişilere ulaşmak için kullandıkları öne çıkan platformlardan. TikTok’tan ise yalnızca Evrensel bahsetti. BirGün yeni yılda mobil uygulamasını işler hale getirmeyi, Evrensel web sitesi ve uygulamalarını yenilemeyi, Cumhuriyet ise gazetenin de 100. yılı olması nedeniyle internet sitesinde köklü değişiklikler yapmayı planlıyor. Şimdi onlar anlatsın.
Gazetenin yeni medya ile uyumlanması için hangi mecraları kullanıyorsunuz?
Berkant Gültekin (BirGün): X (Twitter), Facebook ve YouTube’u etkin olarak kullanıyoruz. Instagram’ı da kullanıyoruz ancak diğer üçü kadar sık ve etkin değil. İlk rüzgarla Threads hesabı da açtık ama bu mecra sonradan çok kullanılmadığı için biz de eğilmedik. TikTok hesabımız yok. Telegram kanalımız vardı ancak onu da askıya aldık. Yakın zamanda WhatsApp kanalı açma planımız var.
İsmail Gökhan Bayram (Evrensel): Yayın yapılacak mecranın fazlalığı ve ayırabileceğimiz toplam gücümüz arasındaki fark yüzünden sınırlı sayıda mecra kullanabiliyoruz. Genel olarak geri dönüşlerin daha fazla olduğu Twitter, Facebook, Youtube, Tiktok ve Instagram gibi büyük sosyal medya platformları ister istemez başı çekiyor.
Ercan Erdal (Cumhuriyet): Gazetemizin yeni medya uyumlamasında, e-Gazete olarak okuyucularımıza gazetemizin basılı halini daha hızlı ve kolay ulaştırıyoruz. Ayrıca gazetemizdeki haberleri ve yazarlarımızın köşe yazılarını web sitemizle birlikte tüm sosyal mecralardan paylaşarak kullanmaya çalışıyoruz. Stüdyomuzda ve uzaktan bağlantılarla birlikte çektiğimiz videoları YouTube, Twitter, Facebook, Instagram, Dailymotion gibi sosyal mecralar vasıtasıyla okuyucularımıza ulaştırıyoruz.
Dijital mecralar için bir stratejiniz var mı? Ya da neleri gözetiyorsunuz?
Berkant Gültekin (BirGün): En başta etik kaygılarımız var. Stratejimizi de bu belirliyor. Hedef gösteren, kışkırtan bir dilden özenle kaçınıyoruz, şiddeti özendirmiyoruz. Kadın düşmanı yaklaşımı reddediyoruz. Bilime aykırı davranmıyoruz. Okuru kandırmak amacıyla yanıltıcı başlık kullanmak gibi yöntemlere başvurmuyoruz. ‘Tık avcılığı’ yapmıyoruz, editörlerimiz bu konuda çok dikkatliler. Bunun yanında elbette web sitemize sosyal medyadan okur çekmek istiyoruz. Çünkü bizim temel gelir kaynağımız bu. Bağımsız bir yayın olarak haberlerimizi okutamazsak ayakta kalamayız. Sosyal medya platformları bizim haberlerimizi okura sunduğumuz mecralar. Gazetecilikte “merak uyandırmak” diye bir şey vardır. Biz, sunduğumuz habere dair merak uyandırmak, okurun ilgisini çekmek istiyoruz. Ama dediğim gibi bunu etik dışı yöntemlerle yapmıyoruz. Fark yaratma adına, belli ölçüleri de aşmamaya özen göstererek yaratıcı olmaya çalışıyoruz. Yani özetle bir yandan BirGün’ün saygınlığını korumak için elimizden geleni yaparken diğer yandan okura monoton bir üslupla seslenmekten uzak durmaya gayret ediyoruz.
İsmail Gökhan Bayram (Evrensel): Her bir mecra için detaylıca özelleşmiş bir stratejimiz yok. Genel bir çerçevemiz mevcut ve mecraların kendi özgünlüklerini gözetmeye çalışarak bunu uyguluyoruz. Bu çerçevenin ana eksenini çok kısaca özetleyecek olursak siteye tıklama vb. getirmekten ziyade bilgiyi, haberi kitlelere ulaştırmaya endeksli diyebiliriz.
Ercan Erdal (Cumhuriyet): Dijitalde öncelikli stratejimiz Cumhuriyet gazetesi ilkeleri doğrultusunda, doğru güvenilir haberi vermek. Diğer yandan da dijital tarafta Google algoritmaları doğrultusunda sürekli stratejilerimizi geliştirerek daha fazla okuyucuya ulaşmayı hedefliyoruz.
Dijitalden kazandıklarınız (takipçi, saygınlık ya da gelir olabilir) gazetenizi nasıl şekillendirdi, ya da şekillendirdi mi?
Berkant Gültekin (BirGün): Dijitalin giderek medya faaliyetinin merkezine oturması ister istemez bizi de buraya yoğunlaşmaya zorladı. Dijital alan için çalışan personel sayımızı artırdık. Hem matbu yayın için çalışanarkadaşlarımızı web sitemize kaydırdık hem de yeni personellerle kadromuzu zenginleştirdik, video bölümümüzü kurduk. Değişen mekanımızla birlikte eskisinden çok daha iyi bir yayın stüdyosu yaptık. Video editörlerimizin çalıştığı bölüm Facebook ve YouTube’daki içeriklerimizi üretiyor. Son 1,5-2 yılda YouTube abone sayımızda büyük bir artış gerçekleşti. Buradaki performansımızdan oldukça memnunuz. Geleceğe dair planlamalarımızı da dijitali en tepeye koyarak yapıyoruz. Çünkü teknolojinin insan alışkanlıklarını değiştirdiği bir çağda dijital yayıncılık medya açısından hakim güç olmaya devam edecek. Şahsi tercihim bilgiyi, analizi kağıttan okumaktır ama kabul edelim ki 21. yüzyılda kağıdın saltanatı sona erdi. Artık her şey elimizin altındaki ekranlarda…
İsmail Gökhan Bayram (Evrensel): Her biri tartışmalarımızda dikkate aldığımız faktörler olmakla birlikte bunların gazetemizi şekillendiren faktörler olduğunu söylemek güç. Dijitalde daha fazla abone, takipçi, tanınırlık, saygınlık ve gelir elde etmek için bazı düzenlemelerimiz oldu, oluyor. Ancak şekillendirme kelimesi buraları da gözeten bir planlama için büyük bir kelime olur.
Ercan Erdal (Cumhuriyet): Basılı yayıncılıkta son yıllardaki tiraj kayıpları ve okuyucuya sıcak haberi daha hızlı verebilmek adına dijitalin önemi bizler için çok daha fazla arttı. Okur kitlemizin yaş ortalaması basılı tarafta daha yüksekken, dijital tarafta daha genç kitlelere erişme imkanımız oldu. En önemli kazanımlarımızdan biri ise Türkiye ve Dünyadaki okuyucularımıza daha hızlı ulaşmak oldu. Sürekli olarak geliştirdiğimiz web sitemiz ile gelir modelleri konusunda da gelişmeler sağladık. Diğer bir önemli kazanımımız ise okuyucularımız ile iletişim sağlayabilmek oldu. Hem mail yoluyla hem de sosyal mecralardan yaptıkları yorumlarla bize öneri ve eleştirilerini ileten okurlarımız sayesinde hatalarımızı düzelterek stratejilerimizi okurlarımızın beklentileri doğrultusunda şekillendirdik.
Twitter ve Youtube'u bir gelir mecrası olarak görüyor musunuz? Buralar için özel bir şey yapıyor musunuz? Gazeteciliği bu mecralarla nasıl uyumlandırıyorsunuz?
Berkant Gültekin (BirGün Gazetesi): Twitter, yeni adıyla X, Elon Musk’ın patron koltuğuna oturmasından sonra kullanıcılara reklam gelirlerinden ödeme yapmaya başladı. Bunun için Premium ya da daha üst bir statüden X’e abone olmak gerekiyor. BirGün zaten 2 milyondan fazla takipçiye sahip olduğu için Premium abone olarak işaretlendi. X’ten reklam geliri alıyoruz ancak bunun henüz kayda değer bir meblağ olmadığını söyleyebilirim. Bizim için YouTube, gelir açısından şu an X’e göre daha geçerli bir mecra. Biz X’i, buradan gelecek reklam gelirinden ziyade, web sitemize okur çekmek için kullanıyoruz. Video bölümümüz ise esas olarak YouTube’a odaklanıyor. YouTube kanalımızda günün öne çıkan gelişmelerini izleyicilerimize sunmaya çalışıyoruz. Bunun yanında özel, bir konuya derinlemesine eğildiğimiz, çekimlerini dış mekanlarda yaptığımız belgesel tadında içerikler de hazırlıyoruz. Önümüzdeki dönemde bu tarz özel, üstüne zaman harcanmış içeriklerin sayısını daha da artırmak istiyoruz. Çünkü BirGün’ün kimliğini esas olarak bu üretimler yansıtıyor.
İsmail Gökhan Bayram (Evrensel): Gelir miktarı oldukça sınırlı olmakla birlikte Youtube’dan uzun zamandır gelir elde ediyoruz. Twitter’dan gelir elde etmeye henüz başlamadık. Ancak her iki platformu da esas olarak kitlelere ulaşmanın bir aracı olarak kullanmaya çalışıyoruz. Getirecekleri sınırlı gelirin elbette bir katkısı oluyor ama buralardan gelir elde etmek yayıncılık kaygılarımız içinde en son sıralarda. Bunu dijitalden gelir elde etmek gibi bir kaygımız yok anlamında söylemiyorum elbette. Ancak Youtube, Twitter ve hemen hemen tüm diğer platformlar yayıncılarla gelirlerin oldukça küçük bir kısmını paylaşıyor. Eğer astronomik izlenme sayılarına ulaşmıyorsanız bu platformlardan gelecek gelirle yayıncılığınızı yürütmeniz oldukça zor.
Ercan Erdal (Cumhuriyet): Sosyal medya öncelikle okuyucularımıza ulaşmak için önemli bir kaynak bizler için. Önceliğimiz gelir odaklı olmasa da, medyanın zor şartlar altında ayakta kalmaya çalıştığı bu dönemde sosyal mecralar bizler için bir gelir kaynağı. Yeni medyanın gerekliliği olan video haberlere ayrıca önem veriyoruz. Özel haberlerimiz videolar ile desteklerken, gündemdeki konulara dair uzmanları ile röportajlar yapıyoruz. Ayrıca haberlerimizi kimi zaman ajans videoları, kimi zaman ise kendi çektiğimiz videolarla zenginleştirmeye özen gösteriyoruz.
2024'te dijital stratejiniz için planladığınız bir yenilik var mı?
Berkant Gültekin (BirGün): 2024’te en önemli hedeflerimizden biri mobil uygulamamızı stabil ve iyi çalışır hale getirmek. Bu konuda henüz istediğimiz seviyede değiliz. Bir mobil uygulamamız var ama verimli çalıştığını söylemek zor. Mevcut durumda en önemli eksiğimizi burada görüyoruz. Bir an önce de bu eksiği gidermemiz gerektiğini düşünüyoruz. Düzgün çalışan, okuma deneyimini kolaylaştıran ve modern bir mobil uygulama bizim için önemli bir yenilik olacak.
İsmail Gökhan Bayram (Evrensel): Web sitemizin ve uygulamalarımızın yenilenmesini içeren bir planımız var. Buna ek olarak geniş dil modellerine dayalı çeşitli görsel, işitsel ve metinsel teknolojilerin kendi iş akışımıza ve yayınlarımıza nasıl, ne kadar entegre edilebileceğine dair çalışmalarımız da sürüyor. Ancak bu çalışmaların ne kadar sürede tamamlanıp okurlara ulaşacağını öngörmek için henüz erken.
Ercan Erdal (Cumhuriyet): 2024'ün yeni bir yıl olması ile birlikte Cumhuriyet Gazetesi için çok ayrı bir önemi var. Gazetemiz 100. yılını kutlayacak. Bu bağlamda hem 100. yılımız için birçok hazırlık yaparken hem de websitemizde köklü değişiklikler ve yenilikler yapmayı hedefliyoruz.
