Duruşma Haberleri

Dava Gözlem Raporu: Tutuklu yargılamalardaki düşüşe rağmen gazetecilik hâlâ suç

Dava Gözlem Raporu: Tutuklu yargılamalardaki düşüşe rağmen gazetecilik hâlâ suç
Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) 15 Haziran - 31 Aralık 2020 tarihleri arasında izlediği ifade özgürlüğü davalarına ilişkin istatistikler, gazetecilere yönelik davalarda tutuklu yargılama oranının büyük oranda düşmesine rağmen, gazetecilere yönelik suçlamaların değişmediğini ortaya koydu. Gazetecilere en sık yöneltilen 12 suçlama temelinde izlenen davalara dair detayların paylaşıldığı raporun tamamını buradan okuyabilirsiniz. MLSA, 15 Haziran - 31 Aralık 2020 tarihleri arasında 13 ilde gazetecilere, akademisyenlere ve sivil toplum çalışanlarına yönelik devam eden 132 davada 195 duruşma izledi.  Gazetecilik Hâlâ Suç başlıklı rapora göre, tutuklu yargılama oranlarında büyük bir düşüş gerçekleşti. İzlenen davalarda yargılananların tutuklu bulunduğu davaların oranı %6 oldu. Bu oran, 2019 Şubat ve 2020 Mart tarihleri arasında gerçekleşen bir önceki dava izleme döneminde %49’du.  Aynı dönemde haberleri nedeniyle cezaevinde bulunan ortalama gazeteci sayısı ise 95’ten 66’ya düştü. 2018 verilerine göre açılan davalarda Terörle Mücadele Kanunu (TMK) kapsamında yöneltilen suçlamaların oranı %72 iken, 2019 ve 2020’nin ilk çeyreğinde bu oran %61’e düşmüştü. Son izleme döneminde ise bu oran %46’ya düştü. Ancak sonuçlanan davalarda TMK hükümlerinden ceza verme oranı bir önceki dönemle aynı kalarak %78 oldu. 

Haber hâlâ terör suçu

Bu dönemde ayrıca, davaların %79’unda sanıklara isnat edilen suçlamalara haberler ve yayınlar temel teşkil etti. Bu rakam önceki dönemlerle benzerlik  arz ediyor.  Sanıklara, TMK kapsamında suçlamalar yöneltilen 74 davanın 71’inde (%96) sanıkların yaptıkları haberler terör örgütü üyeliği veya propagandası gibi suçlara delil olarak gösterildi.  

Adil yargılamayla ilgili sorunlar

34 duruşmada (%17) gözlemciler adil yargılanmayı etkileyebilecek unsurlar bulunduğunu bildirdi. Bunlar arasında salona gazeteci ve izleyici alınmaması; mahkeme heyetinin söz kesmesi; bazı durumlarda sanıkların ifadeleri dinlemeden karar verilmesi; sanıkları konuşturmama gibi ihlaller yer aldı.

Kimler yargılandı? 

İzlenen 132 davada 546 sanık yargılandı. Bu kişilerin 93’ü, gazetecilerin yargılandığı çok sanıklı davada yargılanan mesleği öğrenilemeyen kişilerdi. Davaları izlenen 453 kişiden 277’si  gazeteciyken; bu sayıyı bazı gazetecilerin yargılandığı çok sanıklı davalarda sanık olan siyasetçiler ve siyasi parti üyeleri ( 91);  ekonomi yorumları nedeniyle yargılanan çeşitli sosyal medya kullanıcıları (38); Büyük Ada ve Gezi davalarında yargılanan İnsan hakları savunucuları (20) izledi. Yargılananlar arasında 11 avukat, 5 öğrenci, 5 sanatçı, 2 şair, 1 akademisyen, 1 astsubay, 1 belediye çalışanı ve 1 fotoğraf sanatçısı da yer aldı. Davaları izlenen 277 gazetecinin yargılandığı 132 davadan çok sanıklı 6 davada onlarla birlikte 194 sanık daha yargılandı.

Neyle suçlandılar?

İzlenen 132 davada sanıklara 156 farklı suçlama yöneltildi. 38 davada sanıklara terör örgütü propagandası yapmak; 20 davada  Silahlı (terör) örgüt üyeliği; 19 davada  Kişilik haklarına saldırı (hakaret veya iftira); 15 davada Cumhurbaşkanına hakaret ve 8 davada halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek suçlamaları yöneltildi. 132 davanın 80’inde (%61) sanıklara yöneltilen suçlamalara yazdıkları haberler, yayınladıkları haber fotoğrafları  veya yaptıkları yayınlar delil gösterildi. İzlenen davaların 55’inde (%42) sanıkların sosyal medya paylaşımları da suç delili olarak dava dosyasına alındı. 132 davanın 104’ünde (%79) deliller haber ve yayınlara ek olarak haber kaynaklarıyla görüşme, gazetenin yayın politikası gibi doğrudan gazetecilikle ilgili faaliyetler oldu.  20 davada (%15) gazetecinin haber kaynağı ile yaptığı telefon görüşmesi suçlamaya delil teşkil etti.    Haberciler, haber takibi amacıyla katıldıkları basın açıklamaları ve yürüyüşler nedeniyle toplam 11 davada (%8) suçlandılar. Altı davada sanığın çalıştığı gazetenin genel yayın çizgisi konu edilirken, 3 davada dernek faaliyetleri de suça kanıt gösterildi.   

Avukat Veysel Ok: “Yargılanmamaları gerekiyor”

Raporun bulguları hakkında konuşan MLSA Eş-Direktörü avukat Veysel Ok, “Bizim dava gözlem bulgularmıza göre özellikle gazeteci davalarında tutuklu yargılamalarında büyük bir düşüş var. Önceki dönemde %49 civarında olan tutuklu yargılama oranı %6’ya düşmüş durumda. Bunu raporun verilerinin toplandığı dönemin sonrasında da gördük. Örneği, 9 Ekim 2020’de Van’da işkence gören yurttaşlar hakkında haber yaptıkları için tutuklanan altı gazeteci 2 Nisan 2021’de görülen ilk duruşmada tahliye edildi.” Bunun yanında Ok, raporun bulgularının açılan davaların ifade ve basın özgürlüğüyle ilgili mevzuatı ve standartları ihlal etmeye devam ettiğini kaydetti. “Gazetecilere Terörle Mücadele Kanunu kapsamında suçların yönetildiği davalarda öne sürülen delillerin haber, yayın ve görüntü; yani gazetecilik faaliyeti olması oranı bu dönemde %96 oldu. Yani silahlı örgüt üyeliği dahil her türlü suçlamaya gazetecinin mesleki faaliyetleri delil gösteriliyor. Bu nedenle daha sık tutuksuz yargılama görmemize rağmen  yargının iyi bir  noktaya geldiğini söylemekte zorlanıyoruz. Gazeteciler hâlâ, bırakın tutuksuz yargılanmayı; hiç yargılanmamaları gereken davalarda yargılanıyorlar.” Ok, daha geniş çerçevede yargının hukuktan uzak kalmaya devam ettiğinin de gözle görüldüğünün altını çizerek. “Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının hala görmezden gelinmesi gibi uygulamalar bunun en somut göstergesi” dedi.
Image

Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği (MLSA) haber alma hakkı, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü alanlarında faaliyet yürüten bir sivil toplum kuruluşudur. Derneğimiz başta gazeteciler olmak üzere mesleki faaliyetleri sebebiyle yargılanan kişilere hukuki destek vermektedir.