SEDAT YILMAZ*
SİNCAN - Gazeteciliğin önemi, değeri ve sürdürülebilirliği üzerine okuduğum harika bir kitapta Hannah Arendt’in (New York: Viking Press) şöyle bir tespitine rastladım: “Gazeteciler olmaksızın mütemadiyen değişen bir dünyada asla yönünüzü tayin etmeyiniz ve onlar olmadan nerede olduğumuzu asla, kelimenin gerçek anlamıyla, bilemeyeceğiz”
Gazeteciliğin toplum ve birey açısından bir pusula görevi gördüğünü vurgulayan bu alıntıyı, Barış Akademisyeni Gülseren Adaklı’nın Türkçeye kazandırdığı, Michael Schudson’un, ‘Gazetecilik neden önemli?’ kitabından aldım. ** Biz gazetecilere hem sorumluluğumuzu hem de mesleğin varlık gerekçesini bir kez daha hatırlatan kitap, gazetecilik türleri, anatomisi, medyanın tarafsızlığı meselesi, mesleğin önemi, teknolojinin katkısı, olguları ve geleceği üzerine bir bellek egzersizi, diyebilirim.
Demokratik bir sistemin inşası için profesyonel gazeteciliğin önemine vurgu yapılan eserde, hesap verebilir iktidarların yanı sıra, gazeteciliğin de okura hesap verebilir olması gerektiği hatırlatılıyor. Kamusal bir misyonu olan gazetecinin, “araştırmada iddialı, anolojide iddialı, iktidar koltuğunda oturanlara meydan okumada iddialı” olması, sanırım günümüz koşullarında daha da elzem.
Dünyadaki mevcut siyasal, sosyal ve iktisadi koşullara dikkat çekilen eserde, “Mevcut koşullar altında, olguları her zamankinden daha iyi aktaran, ikna edici ve iddialı bir gazeteciliğe ihtiyacımız var” denilerek sorumluluğumuz yeniden yeniden hatırlatılıyor. Kitaptan alıntılarsam, “bir marangozun işi nasıl ev inşa etmekse, bir gazetecinin de işi haber yapmaktır.” Evet, öyle ama haberi kim, nasıl yapacak? İşte, bu sorulara da Amerikalı sosyolog Gaye Tuchman kaynak gösterilerek yanıt veriliyor. “Neyin haber olduğuna ilişkin yargı, kutsal bilgi gazeteciyi diğer insanlardan farklılaştıran gizli yetenektir.”
Gazetecinin bir olayın sadece sonucuyla sınırlı kalmamasına, aksine olayın sebebine inmesi gerektiğine ve sorgulayıcı yönüne işaret edilen eserde, “kıyametin geldiğini söylemek bir şey, bu felaketten en iyi şekilde nasıl kurtulabileceğini söylemek tamamen başka bir şey” önermesiyle gazetecinin alması gereken pozisyon net bir şekilde tanımlıyor.
Kitapta özellikle ilgimi çeken bir diğer başlıksa ‘dava gazeteciliğine’ ilişkindi. Yazar, dava gazeteciliğini, “Bir eylem programını önerir veya bunu ima eder” şeklinde tanımlayarak, birçok tartışmayı sonlandırıyor. Schudson ‘dava gazeteciliği’nde amacın, “hakikati iktidarın yüzüne çarpmak” olduğunu söylüyor.
Gazetecilere yönelik baskı
Gazetecilere yönelik yönetimsel baskılara da değinen Schudson, “gazeteciliğin araştırma sahasına yönelik baskının dereceleri vardır; haber kaynaklarına erişimin izne bağlı olması, hakaret ve tacizden başlayıp tehdit, saldırı, hapis ve cinayete kadar uzanan değişik derecelerde baskı biçimleri söz konusudur” diyor. Schudson baskıyı uygulayanları ise şöyle tarifliyor:
“İfade özgürlüğü ve özgür basına doğrudan karşı çıkan diktatörlükler ve seçilmiş liderlerin saldırı için bağımsız medyayı hedef aldığı ‘liberal olmayan demokrasiler’.”
Gazeteciliğin seçilmiş ve atanmış kamu görevlilerinin çalışmalarını takip etmekle sorumlu olduğunu anımsatan Schudson şöyle devam ediyor: “Projektörü, bu kadın ve erkeklerin kamu görevindeki başarılarına, başarısızlarına ve yolsuzluklarına çevirir. Bu çalışmaların bazıları muhalefet partileri ya da diğer STÖ’ler tarafından yapılıyor olabilir. Ancak, hiçbir kurum bu tür çalışmaları profesyonel basın kadar istikrarlı ve zihinsel olarak bağımsız bir şekilde yapamaz. Gazeteciliğin önemli olmasının nedeni basitçe budur” ifadesinde bulunuyor.
Kitabın tamamını anlatacak değilim, ancak hem meslektaşlarıma hem de bizi hapsedenlere öneririm.
Keyifli okumalar.
* Mezopotamya Ajansı (MA) editörü gazeteci Sedat Yılmaz, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başlattığı soruşturma kapsamında “örgütü üyeliği” iddiasıyla 3 Mayıs’tan beri Sincan 2 Nolu F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi’nde tutuluyor. Yılmaz hakkındaki suçlamalara ilişkin iddianame henüz düzenlenmedi.
** Gazetecilik Neden Önemli?, Michael Schudson, Çeviri: Gülseren Adaklı, UM:AG Araştımacı Gazetecilik Vakfı Yayınları, 2022.
