Yargılanan Vice News muhabirlerine istinabe ile sorulan sorular: ‘Neden not tuttun ve görüntü çektin?’

DENİZ TEKİN*

Diyarbakır- Belgesel çekmek için geldikleri Diyarbakır’da tutuklanarak haklarında dava açılan Vice News muhabiri Jake Hanrahan ve kameraman Philip Pendlebury’ın istinabe yoluyla ifadelerinin alınması için İngiltere’ye soru listesi gönderildi. İstinabe yazısında yer alan sorular, Kürt sorunu ile bağlantılı çatışmalı ortama dair haberler yapmak amacıyla Türkiye’ye gelen gazetecilerin nelerle suçlandığını, yargının onlara bakışını göstermesi açısından önemli. Sorularda, gazetecilerin haber materyalleri, notları, yaptıkları çizimler, haber gideri için üzerlerinde taşıdıkları paralar, çektikleri fotoğraflar ve görüntüler, haber kaynaklarıyla yaptıkları görüşmeler, neden Türkiye’ye geldikleri soruldu. Vice News muhabiri Jake Hanrahan ve kameraman Philip Pendlebury, çözüm sürecinin sona erdiği 2015 yılında sokağa çıkma yasağı ve çatışmaların yaşandığı Cizre, Silopi, Nusaybin, Sur ilçelerinde yaşananlara dair belgesel çekimi yapmak amacıyla geldikleri Diyarbakır’da gözaltına alınıp tutuklanmış daha sonra sınır dışı edilmişti. 2017 yılında başlayan davada İngiltere’de ikamet eden gazetecilerin ifadelerinin istinabe yoluyla alınması için mahkeme Adalet Bakanlığı aracılığıyla İngiltere Adalet Bakanlığına yazı gönderdi. Yaklaşık 5 yıl sonra olumlu cevap verilen ancak gazetecilere istinabe yoluyla sorulacak soruların bulunamaması nedeniyle Adalet Bakanlığı, Diyarbakır 8. Ağır Ceza Mahkemesinden gazetecilere sorulacak soruların listesini istedi. Mahkeme, istinabe yoluyla ifadesi alınacak iki gazetecinin cevaplaması için soru listesini hazırlayarak bakanlığa gönderdi. İngiltere Adalet Bakanlığı’na gönderilen sorular, Türkiye’ye gelen uluslararası basın ve yayın kuruluşları çalışanlarına yönelik yargının bakışını, ucu açık, muğlak olmak, farklı ve eleştirel sesleri bastırmak için kullanılmakla eleştirilen Terörle Mücadele Yasasının gazeteciliğin terörizm ile ne kadar rahat ilişkilendirildiğini, kriminalize edildiğini bütün çıplaklığıyla gözler önüne seriyor. Gazetecilere sorulacak istinabe soru listesinde, Vice News muhabirlerinin haber takibiyle ilgili tuttukları haber notları, yaptıkları çizimler, haber gideri için üzerlerinde taşıdıkları paraları neden bulundurduklarına dair sorular var. Yine gazetecilerin, haber kaynaklarıyla yaptıkları görüşmeler, haber takibiyle ilgili yaptıkları sosyal medya paylaşımları, kendilerine Kürtçe olarak heval (arkadaş) diye hitap edilmesi, haber notuna zafer işaretinin çizimini yapmaları, çatışmalı alanlarda çektikleri görüntü, fotoğraflar ve bu görüntüleri neden çektiklerine dair sorular bulunuyor. İngiltere Adalet Bakanlığı ve gazetecilerin istinabe için gönderilen bu sorulara ne cevap vereceği ise şimdiden merak konusu.

‘Üzerinde neden Türk Lirası vardı?’

İstinabe yazısında Jake Hanrahan’dan cevaplanması istenen soruların listesi şöyle:

1. Kendisinin ne iş yaptığı ve 2016 yılında Türkiye'de bulunma amacının ne olduğu,
2. Kendisinin Hilton Otelinde konakladığı odada yapılan aramada poşet içerisine konulmuş vaziyette ele geçen toplamda 6.480-TL banknot, sırt çantasında bulunan 1.545-TL banknotu hangi amaçla bulundurduğu, bu paralardan daha önce PKK/KCK silahlı terör örgütü mensuplarına verip vermediği,
3. Kendisinden ele geçirilen kırmızı renkli not defterinin incelenmesinde, Kürdistan, PKK, YPG, YDG-H ibarelerinin yer aldığı ve kalem ile PKK/KCK terör örgütü mensupları tarafından sıkça kullanılan zafer işaretinin çizildiği görülmekle,  bu çizimleri kendisinin yapıp yapmadığı, kendisi yapmış ise bu ibarelerinin yazmış olmasının sebebinin ne olduğu,
4. Yine aynı defter içerisinde PKK/KCK silahlı terör örgütünün gençlik yapılanması olan YDG-H ve Cizre YDG-H içerisinde faaliyet yürüten şahısların ad-soyad ve telefon numaralarının not edildiği, PKK/KCK'nin tarihçesinin not alındığı, ölen örgüt mensuplarına ait bilgiler yer aldığı görülmekle, bu bilgileri hangi amaçla bulundurduğu,
5. Kendisinden ele geçirilen Macbook dizüstü bilgisayarda yapılan incelemede, YDG-H isimli klasörde 7 kişiden oluşan PKK/KCK silahlı terör örgütü mensuplarının yüzü kapalı olarak fotoğraflarını hangi sebeple bulundurduğu,
6. Kendisine ait IPhone 5c (A1507) model mobil telefonda yapılan incelemede gelen mesajlarda kendisine PKK/KCK silahlı terör örgütün kullandığı sıfatlar ile hitap edildiği ve örgüt mensubu bir kişi ile buluşacaklarının söylendiği görülmekle, bu şekilde terör örgütü mensupları ile buluşup buluşmadığı, buluşmuş ise amacının ne olduğu,
7. Kendisine ait Vice_00122 seri numaralı Sandisk marka hafıza kartında yapılan incelemede görülen Diyarbakır ili Sur ilçesinde PKK/KCK silahlı terör örgütü üyelerinin yüzleri kapalı şekilde eylem yaptıkları anlara ait fotoğrafları bulundurma sebebinin ne olduğu,
8. Kendisinin yanında bulunan diğer sanık Philip Pendlebury'den ele geçirilen hard disk ve hafıza kartı içerisinde sanığın PKK/KCK terör örgütü mensupları ile birlikte çatışma bölgesinde, üzerinde kurşun geçirmez yelek ve başlık ile fotoğrafının bulunduğu, yine örgüt mensubu olan ve yüzü kapalı haldeki kişiler ile konuşurken çekilmiş videoların bulunduğu görülmekle bunların amacının ne olduğu,
9. Twitter isimli sosyal paylaşım sitesinde Jake HANHARAN olarak kayıtlı hesabın (https://twitter.com/Jake_Hanharan/media) kendisine ait olup olmadığı,
10. Söz konusu hesap kendisine ait ise bu hesaptan 26.08.2015, 23.08.2015, 30.08.2015, 05.06.2015 ve 07.08.2015 tarihlerinde PKK/KCK silahlı terör örgütü tarafından ülkemizin çeşitli yerlerinde gerçekleştirilen silahlı ve bombalı eylemler ile ilgili paylaşımları yapma sebebinin ne olduğu,
11. PKK/KCK silahlı terör örgütüne herhangi bir şekilde yardım etmediği.

Kameramana ‘neden görüntü çektiği’ soruldu

İstinabe yazısında kameraman Philip Pendlebury’e sorulması istenen sorular ise şöyle: 

1. Kendisinin ne iş yaptığı ve 2016 yılında Türkiye'de bulunma amacının ne olduğu,
2. Hilton Oteli'nde konakladığı odada yapılan aramada harici depolama biriminde yapılan incelemede kendisinin de içerisinde olduğu PKK/KCK silahlı terör örgütü mensuplarına ait görüntülerin, örgüt mensupları tarafından hazırlanan el yapımı patlayıcılarda kullanılan malzemeler ve hazırlanmış molotoflara ait resimlerin, gerçekleştirilen yasa dışı eylemlere ait video ve fotoğrafların,  örgüt mensupları ile yapılan röportajların, örgüt lideri Abdullah Öcalan'ın görüntülerinin, örgüte ait flamaların,  örülen duvar ve kazılan hendeklere ait görüntülerin, el bombası ve uzun namlulu silahlara ilişkin resimlerin bulunduğu görülmekle, bunları bulundurma amacının ne olduğu,
3. Kendisine ait lPhone A1529 model mobil telefonda yapılan incelemede 14.01.2015 tarihli görüntülerde PKK/KCK silahlı terör örgütü lideri Abdullah Öcalan'ın posterlerinin bulunduğu toplantıya ilişkin fotoğrafın, PKK/KCK terör örgütü mensuplarının silahlı fotoğraflarının, ölü olarak yerde yatan örgüt mensubunun cenazesine ait fotoğrafın ve örgüt mensuplarına ait birçok fotoğrafın olduğu tespit edilmekle bulundurma acının ne olduğu.

Ne olmuştu? 

Amerika Birleşik Devletleri merkezli yayın yapan Vice News isimli medya şirketinin muhabiri Jake Hanrahan ve kameraman Philip Pendlebury sokağa çıkma yasaklarının ilan edildiği Mardin ve Şırnak’ta yaşananlara ilişkin belgesel çekimi yapmak amacıyla geldikleri Diyarbakır’da haklarında yapılan ihbar gerekçe gösterilerek 28 Ağustos 2015 tarihinde gözaltına alındı. Gazeteciler ve tercümanları,  “örgüte bilerek ve isteyerek yardım etmek” iddiasıyla tutuklanırken rehber ise tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılmıştı. Adana F Tipi Cezaevine sevk edilen gazeteciler, 3 Eylül’de serbest bırakılarak sınır dışı edildi. Irak vatandaşı tercüman Mohammed İsmael Rasool ise 4 Ocak 2016 tarihinde görülen duruşmada tahliye edilmişti. Gazeteci Jake Hanrahan hakkında “Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkındaki Kanuna Muhalefet”, “Silahlı Terör Örgütüne Bilerek İsteyerek Yardımda Bulunmak Suretiyle Üye Olmak” ve “Terör Örgütü Propagandası Yapmak”, kameraman Philip Pendlebury hakkında ise “ Silahlı Terör Örgütüne Bilerek İsteyerek Yardımda Bulunmak Suretiyle Üye Olmak” suçlamalarıyla iddianame hazırlandı. Gazeteciler ve beraberindekiler soruşturma aşamasında verdiği, iddianameye de yansıyan ifadelerinde üzerlerine atılı suçlamaları reddetti. Gazeteciler, bölgeye gelmelerindeki amaçlarının çatışmalı ortamın halkın üzerindeki etkilerini, Kürt geleneği ve adetlerini, burada yaşayan insanların ne şekilde bir yaşam tarzlarının olduğunu göstermek için belgesel film çekmek olduğunu söyledi. İddianamede, gazetecilerin Vice News isimli medya şirketi adına gazeteci ve kameraman sıfatı ile Türkiye’ye giriş yaptığını hatırlatan savcı, gazeteciler için şu değerlendirme ve iddialarda bulunmuştu: “Her ne kadar şüpheliler tarafından bölgede yaşayan halk ile ilgili belgesel ya da kısa film çekmek üzere ülkeye geldikleri beyan edilse de ele geçirilen dokümanlarda bölge halkının günlük yaşantısına dair hiçbir bilgi ya da görüntü olmaması, şüphelilerin sadece terör örgütü mensupları ile görüşmeleri, onlara ait görüntü ve video toplamaları, örgüt mensupları tarafından dost unsur olarak görülmeleri. Örgütün gerçekleştirdiği yasa dışı faaliyetler ve işlediği suçlar hakkında soruşturma yürüten hiçbir kamu görevlisi ya da yerine getirilen kamu görevi hakkında bilgi ve görüntü almamaları. Olayın sadece tek yönlü olarak terör örgütü açısından anlatılmaya çalışılması nedeniyle şüpheliler Philip John Pendlebury ve Jacop Philip John Gingell Hanrahan'ın eylemlerinin gazetecilik olarak değerlendirilmesinin mümkün olmadığı. Şüphelilerin Türkiye'ye gelişlerindeki tek amacın PKK/KCK terör örgütünün ülkemizde yürüttüğü yasa dışı faaliyet ve gerçekleştirdiği eylemleri uluslararası basında meşru göstermek suretiyle örgüte yardım etmek olduğu.” *Bu işin hakları, Atıf-Gayriticari (CC BY-NC) Lisans ile kısmen saklıdır. Bu iş, MLSA’ya atıf ile ve ticari olmayan amaçlar ile kullanılıp dağıtılabilir.